Πληροφορίες
Η Αετομηλίτσα (το Ντένισκο με το παλιό) είναι βλαχοχώρι του νομού Ιωαννίνων σκαρφαλωμένο στις νότιες πλαγιές του Γράμμου.Είναι το βορειότερο χωριό του νομού στα Αλβανικά Σύνορα και με υψόμετρο πλατείας 1.500 μ. κατέχει την πρωτιά σ' όλη την Ελλάδα.
Μέχρι χθες καθαρά κτηνοτροφικό χωριό κατοικείται μόνο το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα οι κάτοικοι κατεβαίνουν με τα κοπάδια τους κυρίως στους Νομούς Λάρισας και Πέλλας.
Παλιό κεφαλοχώρι το Ντένισκο είχε γνωρίσει άνθιση τον 18ο, τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα. Οικονομικά αυτοδύναμο τότε είχε γύρω στα 40.000 αιγοπρόβατα, ενώ οι αγωγιάτες και οι έμποροι του χωριού έφταναν μέχρι τον Αυλώνα της Βορείου Ηπείρου ή τη Νιγρίτα των Σερρών και διακινούσαν προς τα εκεί τα προϊόντα τους και αντίστροφα. Μεγάλες όμως ήταν και οι δοκιμασίες που γνώρισε το Ντένισκο ακόμη και μετά την απελευθέρωση απ' τους Τούρκους. Πρωταγωνίστησε κατά την εποχή του 1930 στην εξόντωση των κλεφτών που λυμαίνονταν την περιοχή. Υστερα χτυπήθηκε από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, αλλά κυριολεκτικά διαλύθηκε με τον εμφύλιο πόλεμο.
Εδώ έγιναν σφοδρές μάχες αφού στο χωριό υπήρχε η Κυβέρνηση του βουνού και το αρχηγείο του δημοκρατικού στρατού, υπό τον Μάρκο Βαφειάδη.
Οχυρά (πυροβολεία) και οι θέσεις των εγκαταστάσεων (Νοσοκομεία, πεδία βολής, μονοπάτια κλπ.) διασώζονται ακόμη και σήμερα.
Διασκορπισμένοι σε όλα τα κράτη, κυρίως δε της Ανατολικής Ευρώπης βρέθηκαν μετά το 1950 οι Αετομηλιτσιώτες, απ' όπου και άρχισαν να επιστρέφουν πολύ αργότερα. Και σαν να μην έφθαναν αυτά χτυπήθηκε και από το φαινόμενο της αστυφιλίας, όπως ήταν φυσικό με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει από ερήμωση μέχρι και τη δεκαετία του '70. Μόλις αριθμούσε τότε 70 σπίτια πρόχειρα αφού δεν έμεινε τίποτα απ' τα παλιά αρχοντικά ενώ στα 50.000 στρέμματα λιβαδιών έχουν μείνει κάπου 8-10 χιλιάδες αιγοπρόβατα.
Οι Αετομηλιτσιώτες σήμερα είναι διασκορπισμένοι σε όλη την Ελλάδα. Ευτυχώς όμως με την ίδρυση συλλόγων, με την κυκλοφορία εφημερίδας, αλλά κυρίως χάρη στην αγάπη των Αετομηλιτσιωτών το κλίμα αντιστράφηκε και όχι μόνο δεν ερημώθηκε το χωριό, αλλά στο κατώφλι του 2000 η Αετομηλίτσα έχει πλέον κοντά στα διακόσια καινούργια σπίτια.
Η κτηνοτροφία βρίσκεται σε συνεχή άνοδο αριθμώντας σήμερα γύρω στα 17 χιλιάδες πρόβατα και άλλα ζώα. Ντόπια προϊόντα της Αετομηλίτσας είναι τα κάθε είδους τυριά με πρώτο το μανούρι (που όποιος το προλάβει θα είναι και ο πιο τυχερός), τα αγνά και νόστιμα κρέατα, τσάι βουνού, ξυλεία κλπ.
Οι Αετομηλιτσιώτες πλέον επιστρέφουν έστω και σαν παραθεριστές στον τόπο τους και κάθε καλοκαίρι είναι γεμάτο ζωή. Πάνω από διακόσια παιδιά, κάθε ηλικίας, δημιουργούν το πιο αισιόδοξο κλίμα για το μέλλον αυτού του τόπου.
Αξιοθέατα
Παρόλο που μέσα στο χωριό δεν έμεινε τίποτα το παραδοσιακό, ο επισκέπτης μένει έκθαμβος από την ομορφιά και την αγριότητα της φύσης της Αετομιλήτσας. Ο Γράμμος το βορειότερο τμήμα της Πίνδου, έχει υψόμετρο 2.520 μέτρα και είναι για τον τουρισμό σίγουρα ο ορεινός όγκος της ερχόμενης πεντηκονταετίας. Είναι αυτό που λέμε σήμερα η εναλλακτική μορφή τουρισμού. Ανεβαίνοντας κάποιος από τον όμορφο ποταμό Σαραντάπορο διανύει με το αυτοκίνητο 17 χλμ. μέσα από πυκνό δάσος κάθε μορφής δένδρου ( έλατο, πεύκο, οξιά κλπ.) και φτάνει απότομα στο γυμνό τοπίο της Αετομηλίτσας, που από μακριά φαίνεται περίεργο και ίσως κάπως αφιλόξενο. Οταν όμως ο επισκέπτης βρεθεί μέσα στο χωριό έχει την αίσθηση ότι είναι "πνιγμένος" στο δάσος.
Η θέα είναι τέτοια που αντικρίζει νότια όσο φτάνει το μάτι του ανθρώπου. Νοτιοανατολικά ορθώνεται ο Σμόλικας, ενώ νοτιοδυτικά ξανοίγονται η Κόνιτσα και τα Γιάννενα. Με κέντρο την Αετομηλίτσα μπορεί κάποιος χρησιμοποιώντας τα 6 μονοπάτια να "ταλαιπωρηθεί" σ' όλο τον ορεινό όγκο. Να προχωρά μέσα σε απόκρημνους βράχους, από λιβάδια, από ρυάκια με γάργαρα νερά, να ξεκουράζεται στις κρυστάλλινες και κρύες πηγές και να συνεχίζει πάλι μέσα από παρθένα δάση και πανύψηλες βουνοκορφές.
Ετσι μπορεί να επισκεφτεί το ύψωμα 2.520, το Μνημείο, τις Αρρένες, τις τοποθεσίες που υπάρχουν ακόμη τα οχυρά αλλά και τις θέσεις του νοσοκομείου κλπ. και να καταλήξει στις δύο δρακόλιμνες του Γράμμου.
Τα δάση και τα βουνά αυτά είναι κρυψώνες των άγριων ζώων και πουλιών. Αρκούδες, αγριόγιδα, ζαρκάδια, λύκοι, αγριογούρουνα, αετοί, κλπ. βρίσκουν άνετα καταφύγιο σε τέτοιες τοποθεσίες. Και αποκαμωμένος από την κούραση ο περιηγητής και λάτρης του βουνού μπορεί να επιστρέψει ξανά στην Αετομηλίτσα, όπου τον περιμένει η ζεστή ατμόσφαιρα του καταφυγίου.
Το καταφύγιο του Γράμμου λειτούργησε μόλις στις αρχές του 2001 και είναι ένα από τα πιο ζεστά καταφύγια της Ηπείρου.
Εκεί θα βρει κανείς νόστιμα ντόπια προϊόντα αλλά το κυριότερο θα γνωρίσει την πιο αγνή βλάχικη φιλοξενία. Το καταφύγιο διαθέτει σήμερα γύρο στα είκοσι κρεβάτια, κουζίνα και μεγάλη σάλα με τζάκι, απ' όπου μπορεί κάποιος να "χαζεύει" και να βλέπει τον κόσμο "από ψηλά".
Στην Αετομηλίτσα την Ανοιξη και το Καλοκαίρι απολαμβάνει κάποιος το όμορφο κλίμα και την καθαρή ατμόσφαιρα, το Φθινόπωρο γίνεται ένα τα σύννεφα, ενώ το χειμώνα άφθονο χιόνι καλύπτει τα πάντα.
Το δεκαπενταύγουστο που γιορτάζει η Εκκλησία της Παναγιάς γίνεται και το μεγάλο αντάμωμα των Αετομηλιτσιωτών αλλά και των επισκεπτών.
Αλλά και το χειμώνα οι Αετομηλιτσιώτες καταφθάνουν τα Σαββατοκύριακα στο χωριό τους, όπου υπάρχει μόνιμα το στρατιωτικό φυλάκιο.
Εκτός από το καταφύγιο το καλοκαίρι λειτουργούν δύο ακόμη ταβέρνες με παραδοσιακά κεμπάπ, ψητά και ντόπια τυριά και μία καφετέρια.
Υπάρχουν επίσης και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Κοινότητα Αετομηλίτσας 0655-31063
Στρατιωτικό φυλάκιο Αετομηλίτσας 0655-31104
Καφενεία Αετομηλίτσας 0655-31056 και 31036
Χάρτες, δορυφορικές, εικόνες, βίντεο.
