Έκθεση στο Μουσείο Χιονιαδιτών Ζωγράφων - 3-23 Αυγούστου 2014

Σχέδια - εργαλεία - πρότυπα των Χιονιαδιτών ζωγράφων

Στη φετινή έκθεση του καλοκαιριού του 2014 στο χώρο του Μουσείου Χιονιαδιτών ζωγράφων παρουσιάζονται σχέδια, ανθίβολα, εργαλεία δουλειάς, έγγραφα, εικονογραφικά έργα και άλλα αντικείμενα από τα αρχεία Χιονιαδιτών ζωγράφων. Τα αντικείμενα αυτά επιλέχθηκαν από τις συλλογές του Μουσείου, το οποίο προς το παρόν λειτουργεί με περιοδικές εκθέσεις κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ως χώρος παρουσίασης και προβολής του έργου των Χιονιαδιτών ζωγράφων, συνεχίζοντας παράλληλα την έρευνα, την αναζήτηση, τη συγκέντρωση και την τεκμηρίωση του υλικού.

Οι δραστηριότητες του Μ. Χ. Ζ. άρχισαν τον Αύγουστο του 2012 και φέτος είναι η τρίτη περίοδος λειτουργίας του. Παρουσιάζονται τα ίδια εκθέματα με την περσινή, εμπλουτισμένα με κάποια νέα αποκτήματα, τα οποία προέρχονται από δωρεές που έγιναν από χωριανούς και άλλους συλλέκτες οι οποίοι τα είχαν στη συλλογή τους. Παράλληλα γίνονται εργασίες συντήρησης και άλλων σχεδίων, τα οποία θα παρουσιαστούν σε προσεχή έκθεση. Tα έργα της παρούσας έκθεσης των σχεδίων προέρχονται από τα αρχεία έξι τουλάχιστον Χιονιαδιτών ζωγράφων, των ζωγράφων αδελφών Χριστόδουλου (1857 - 1932) και Θωμά (1864 - 1930) του Αναστάσιου Παπακώστα - Μαρινά του Νικόλαου Ιωάννη Παπακώστα (1872 - 1955), του Πολύκαρπου Αναστάσιου Ζωγράφου (1874 - 1953), του Γεώργιου Νικόλαου Εξάρχου (1910 - 1959) και του Θωμά Ευάγγελου Χρήστου (1912 - 1996). Πολλά από αυτά δημιουργήθηκαν από τους ίδιους τους ζωγράφους, μερικά είναι και υπογραμμένα, και άλλα περιήλθαν στα χέρια τους από παλαιότερους ζωγράφους.

Τα υπόλοιπα αντικείμενα της έκθεσης ανήκαν σε διάφορους ζωγράφους από τις γενιές των Πασχαλάδων, των Μαρινάδων κ. ά. Κάθε ζωγράφος δημιουργούσε το αρχείο του, στο οποίο συμπεριλαμβάνονταν σχέδια, ανθίβολα, καθώς και σημειώσεις, οδηγίες, πληροφορίες, αποκόμματα και σελίδες εκκλησιαστικών και άλλων παλαιών βιβλίων με εικόνες, επίσης χάρτινες τυπωμένες εικόνες (χαλκογραφίες και χρωμολιθογραφίες) και οτιδήποτε άλλο θα τον εξυπηρετούσε στο έργο του. Είχε επίσης τα προσωπικά του σημειωματάρια με τις παραγγελίες και τις αμοιβές και τα συμφωνητικά που υπέγραφε με τους πελάτες. Τα αρχεία των ζωγράφων έμεναν συνήθως στους απογόνους τους, που συχνά ήταν και οι συνεχιστές του έργου τους, και στους άλλους μαθητές τους.

Τα σχέδια και τα ανθίβολα, ήταν βασικά εργαλεία δουλειάς των παλαιών ζωγράφων. Ως σχέδια εννοούνται κάθε είδους απεικονίσεις με ελεύθερο χέρι σε χαρτί, με τη χρήση μολυβιού, μελάνης ή με ελαφριές χρωματικές ύλες. Συνήθως γίνονταν για να χρησιμοποιηθούν ως μελέτες στη δημιουργία του κυρίως ζωγραφικού έργου τους. Παρά την ενδεχόμενη καλλιτεχνική αξία τους δεν αποσκοπούσαν να παρουσιαστούν τα ίδια ως έργα τέχνης αλλά να βοηθήσουν τον ζωγράφο στη δημιουργία του κατ’ εξοχήν ζωγραφικού έργου του. Τα ανθίβολα ήταν διαφόρων ειδών σχέδια αποτύπωσης, συνήθως από παλαιότερα έργα ζωγραφικής, που είχαν σκοπό να ξαναχρησιμοποιηθούν με τρόπο μηχανικό για τη διευκόλυνση στη σχεδίαση της εικόνας. Συχνά έβγαζαν ανθίβολα από τις τυπωμένες χάρτινες εικόνες της εποχής, τις χαλκογραφίες.

Τα χιονιαδίτικα σχέδια και ανθίβολα, τα οποία έχουν διασωθεί ως τώρα, είναι διάσπαρτα σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό από διάφορες εκθέσεις σε μουσεία της Ελλάδας και σε αίθουσες μεγάλων μουσείων στο εξωτερικό. Έτσι το έργο των ταπεινών ζωγράφων του χωριού μας έγινε ευρύτατα γνωστό. Στην έκθεση παρουσιάζεται και μία ιδιαίτερα εντυπωσιακή ελαιογραφία, έργο του Νικόλαου Ι. Παπακώστα, δωρεά Βασίλη Μαρτσέκη στη μνήμη των γονιών του, Αλέκου και Ίνγκε, καθώς και ένα τιμητικό αφιέρωμα στον ζωγράφο Γεώργιο Ν. Εξάρχου, ολόκληρο το αρχείο του οποίου δώρισε πρόσφατα στο Μ. Χ. Ζ. ο γιος του, Θεόφιλος Εξάρχου. Επίσης παρουσιάζονται δύο από τις κασέλες της συλλογής του Μουσείου, διακοσμημένες από Χιονιαδίτες ζωγράφους.

Οι κυριότεροι δωρητές των αντικειμένων της έκθεσης είναι κατά χρονολογική σειρά ο Ευριπίδης Ζωγράφος (ο πρώτος εμπνευστής της δημιουργίας του Μ. Χ. Ζ.), η Αγλαΐα Χρήστου - Εξάρχου, ο Αναστάσιος Ζωγράφος, ο Αθανάσιος Λιάτσης, ο Κώστας Τζιμούλης, ο Βασίλης Μαρτσέκης, ο Θεόφιλος Εξάρχου κ.ά. Σε αυτούς οφείλεται η δημιουργία του Μουσείου, καθώς και σε όλους τους χωριανούς που συμμετέχουν και βοηθούν στις δραστηριότητές του.

Η έκθεση πραγματοποιείται με την αρωγή του Δήμου της Κόνιτσας σε συνεργασία με την Επιτροπή για τη δημιουργία του Μ. Χ. Ζ. και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Χιονιαδιτών.