Tου Β. Τσιαλιαμάνη

α. Αφορμή για το παρόν κείμενο μού έδωσε το σπουδαίο άρθρο στο τεύχος Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2015 του περιοδικού «ΚΟΝΙΤΣΑ» του Ευάγγελου Ευαγγελίδη, που υπηρέτησε ως παιδαγωγός και διευθυντής για πολλά χρόνια, μέχρι την συνταξιοδότησή του, στο Ορφανοτροφείο Κόνιτσας. Και κατά το παρελθόν έχω γράψει στην «ΚΟΝΙΤΣΑ» ότι μεγάλο μέρος της –ειρηνικής-ιστορίας, της ιστορίας των ανθρώπινων επιτευγμάτων, του τόπου μας καλύπτει το κεφάλαιο της ιστορίας του Ορφανοτροφείου μας, όπως εξάλλου και τα κεφάλαια της ιστορίας του Αναγνωστοπουλείου Γεωργικού Σχολείου, του Γυμνασίου μας, του Νοσοκομείου μας κλπ. Η ειρηνική ιστορία του Ορφανοτροφείου μας συνδέεται άρρηκτα και με την πολεμική και αιματοβαμμένη ιστορία του τόπου μας αφού κλήθηκε μεταπολεμικά και μετεμφυλιακά να περιθάλψει τα ορφανεμένα παιδιά των θυμάτων των πολέμων.

β. Η αναφορά στην ιστορία του Ορφανοτροφείου, μάς κεντρίζει να σκεφθούμε τι πολύτιμο είχαμε σε δύσκολα χρόνια και τι χάσαμε. Τι εστία εκπαίδευσης, παιδείας, πολιτισμού, οικονομίας, ζωής είχαμε και αδιάφοροι οι πολλοί την σβήσαμε, πρωτοστατούντων ολίγων απαίδευτων δημοτικών αρχόντων. Μέσα στην μεγάλη κρίση που περνάμε τα πρώτα και μεγαλύτερα θύματα είναι τα αθώα παιδιά και από αυτά σε χείριστη μοίρα βρίσκονται τα εγκαταλειμμένα από αυτές τις ίδιες τις δύστυχες οικογένειές τους. Στο δράμα των δικών μας παιδιών προστίθεται και το μεγαλύτερο δράμα των πολλών, που ήρθαν στην Ελλάδα, μεταναστόπουλων, και κυρίως των ασυνόδευτων, που ξεσπιτώνει και προσφυγοποιεί ο πόλεμος, η πείνα, η φτώχια, η αρρώστια, η ανεργία, η κλιματική αλλαγή, η ερημοποίηση, η δικτατορία, η απόγνωση, ο θρησκευτικός φανατισμός κλπ. Αξία, πολιτισμός, ηθική, πατριωτισμός, ζωή, είναι, να απλώσουμε χέρι βοήθειας, από το κοινωνικό υστέρημά μας, σε όλα τα ανήμπορα παιδιά του κόσμου. Αλλιώς πλάθουμε με τα ίδια μας τα χέρια τούς τιμωρούς της κοινωνικής μας αναλγησίας. Οσοι δεν αγαπιούνται δεν αγαπούν και φθονούν και εκδικούνται και δεν μας σώζουν οι φυλακές των κολασμένων.

Ας μου επιτραπεί να προσθέσω τώρα κάποια στοιχεία για την διαδρομή του Κέντρου και την πρόσφατη.

Το Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Κόνιτσας (όπως μετεξελίχθηκε ονομαστικά από το 1973 το Ορφανοτροφείο) έχει στην κυριότητά του, σύμφωνα με το Νόμο 3329/2005 ένα οικόπεδο που βρίσκεται κάτω από την αγορά της Κόνιτσας με επιφάνεια 18.500 τ.μ. Το παραπάνω οικόπεδο των 18.500 τ.μ είχε περιέλθει κατά κυριότητα, νομή και κατοχή στο Ορφανοτροφείο, κατά μεν το τμήμα του των 10.000 τ.μ από παραχώρηση της τέως Κοινότητας Κόνιτσας (έως το 1948) με την 85/11-11-1936 απόφαση του Κοινοτικού της Συμβουλίου, η οποία δημοσιεύτηκε-κυρώθηκε με το από 4-12-1936 Β.Δ/γμα, για την ανέγερση του κτιρίου και το υπόλοιπο τμήμα των 8.500 τ.μ αγοράστηκε από το Ορφανοτροφείο με το 1190/1995 συμβόλαιο, το οποίο έχει μεταγραφεί στο Υποθηκοφυλακείο Κόνιτσας.

Εντός του ακινήτου βρίσκονται το κεντρικό κτίριο που αποτελείται από υπόγειο, ημιυπόγειο, ισόγειο και πρώτο όροφο, συνολικής επιφάνειας 3.500 τ.μ περίπου, αποθήκη τύπου ΤΟΛ, επιφάνειας 100 τ.μ, κλειστή αποθήκη 10 τ.μ με στέγαστρο επιφάνειας 30 τ.μ. Στον περιβάλλοντα χώρο του Κέντρου υπάρχει γήπεδο μπάσκετ, γήπεδο βόλεϊ, περιφραγμένος χώρος 100 τ.μ διαμορφωμένος ως χώρος θερμοκηπίου και στεγασμένος χώρος (κιόσκι) 40 τ.μ. Tα έργα κατασκευής των κτιριακών αυτών εγκαταστάσεων χρηματοδοτήθηκαν από τις πιστώσεις του κρατικού προϋπολογισμού και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Η άριστη και μεγάλη κτιριακή υποδομή, το μέγεθος του οικοπέδου, η θέση του, η ιστορία και η προσφορά του Ιδρύματος, αποτελούν αναξιοποίητο κεφάλαιο για την Κόνιτσα, την Πολιτεία, την ελληνική Κοινωνία.

Με το 104/13-4-1925 Διάταγμα ιδρύθηκε το Εθνικό Οικοτροφείο Αρρένων Κόνιτσας. Με το Π.Δ/γμα της 9ης/10-1931 (ΦΕΚ 356 τ. Α') καταργήθηκε το Εθνικό Οικοτροφείο και ιδρύθηκε Ορφανοτροφείο με την επωνυμία "Εθνικό Ορφανοτροφείο Αρρένων Κόνιτσας". Η λειτουργία του Ιδρύματος αυτού διακόπηκε κατά τα χρονικά διαστήματα 1940-41 και 1946-50 λόγω των πολέμων. Με το Β/Δ/γμα 273/1973 (ΦΕΚ 81, τ. Α' της 7-4-1973) "Περί μετατροπής των Εθνικών Ορφανοτροφείων και Οικοτροφείων εις Κέντρα Παιδικής Μερίμνης" μετατράπηκε σε Κέντρο Παιδικής Μέριμνας. Από την 1-9-2003 μέχρι την 16-5-2005 λειτούργησε υπό την αιγίδα του Ν.Π.Δ.Δ,. με την επωνυμία "Περιφερειακό Συμβούλιο Υγείας Περιφέρειας Ηπείρου (ΠεΣΥΠ Ηπείρου)", κατ' εφαρμογή του Νόμου 3106/2003. Σύμφωνα με το Νόμο 3106/2003 από την έναρξη λειτουργίας των μονάδων κοινωνικής φροντίδας η κυριότητα και κάθε άλλο εμπράγματο δικαίωμα επί του συνόλου της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους περιέρχεται αυτοδικαίως, χωρίς την τήρηση οποιουδήποτε τύπου, πράξης ή συμβολαίου και χωρίς αντάλλαγμα, στα Πε.Σ.Υ.Π., στα οποία υπάγονται. Εγινε απογραφή της ακίνητης περιουσίας και η έκθεση καταχωρίστηκε στο Υποθηκοφυλακείο Κόνιτσας στις 26-2-2004. Σύμφωνα με το Νόμο 3329/2005 οι Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας που προβλέπονται στο Νόμο 3106/2003, [μεταξύ των οποίων και το "Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Κόνιτσας", που είχε συσταθεί και λειτουργούσε δυνάμει των διατάξεων του Β.Δ. 273/1973], μετατράπηκαν σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία υπόκεινται στον έλεγχο και την εποπτεία του Διοικητή της οικείας Υγειονομικής Περιφέρειας. Σύμφωνα με το Νόμο 3370/2005 η κινητή και ακίνητη περιουσία του "Κέντρου Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Κόνιτσας" περιήλθε αυτοδικαίως και αναδρομικά [από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του Νόμου 3329/2005] κατά κυριότητα, χωρίς την τήρηση οποιουδήποτε τύπου, πράξης ή συμβολαίου στην «Δημόσια Υγεία Περιφέρειας Ηπείρου».

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Διοίκησης Υγειονομικής Περιφέρειας Ηπείρου (Δ.Υ.Π.Ε Ηπείρου) στις 16-4-2002, αφού έλαβε υπόψη του προφορικό αίτημα του Δήμου Κόνιτσας, αποφάσισε την παραχώρηση των παραπάνω κτιριακών εγκαταστάσεών του και του περιβάλλοντος χώρου στον Δήμο Κόνιτσας, για τη λειτουργία της Σχολής Δημοτικής Αστυνομίας με αντάλλαγμα την παραχώρηση κτιριακού συγκροτήματος του Δήμου Κόνιτσας για τη μεταστέγαση του Κέντρου, κατάλληλου για τη χρήση αυτή, με ευθύνη, φροντίδα και έξοδα του Δήμου Κόνιτσας (που ποτέ δεν δόθηκε γιατί δεν υπήρχε). Σύμφωνα με την από 14-10-2005 έκθεση ελέγχου του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η απόφαση αυτή ήταν παράνομη γιατί: Δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις του Νόμου 2690/1999, δεν εγκρίθηκε από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, ούτε εκδόθηκε η προβλεπόμενη προς τούτο από το άρθρο 260 του Π.Δ/τος 410/1995 κοινή Υπουργική Απόφαση. Ακολούθησε η περιπέτεια του Κέντρου με το ανεμοσκόρπισμα των παιδιών του (μήπως ήταν δικά μας τα παιδιά για να ενδιαφερθούμε ;) σε τοπικά ξενοδοχεία και η «εκπαίδευσή τους» γινόταν σε «εργαστήρι» περιβαλλόμενο από άκρες κορμών δένδρων ταιριαστό για μελλοντικούς μαραγκούς και επιπλοποιούς. Η κινητή του περιουσία ληστεύθηκε. Γενικά το Κέντρο διαλύθηκε. Ο Δήμος Κόνιτσας όμως κατέβαλε μηνιαίως 10.000 ευρώ περίπου στα μισθωμένα, ακατάλληλα για διαμονή και μάθηση των παιδιών, κτίρια. Μακάριοι οι εκμισθωτές. Με την από 9-12-2005 απόφαση του Δ.Σ. του Πε.Σ.Υ.Π Ηπείρου ανακλήθηκε η προηγούμενη απόφαση και ζητήθηκε από το Δήμο Κόνιτσας η απόδοση του ακινήτου. Ακολούθησε δε και αγωγή κατά του Δήμου Κόνιτσας τον Ιούνιο του 2006 για χωρίς νόμιμη αιτία κατοχή τού ακινήτου του Κέντρου. Μετά από συνεννόηση και χωρίς δικαστική απόφαση παραδόθηκαν από τον Δήμο, ως όφειλε, οι εγκαταστάσεις στο Κέντρο Παιδικής Μέριμνας. Με τον Νόμο 4109/2013 ιδρύθηκε ως Ν.Π.Δ.Δ το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Ηπείρου και υπήχθησαν τα Κέντρα Προστασίας Παιδιού Κόνιτσας, Πωγωνιανής και Ιωαννίνων.

γ. Το Ορφανοτροφείο Κόνιτσας, Πρακτικό Εκπαιδευτικό Ιδρυμα με τριετείς σπουδές επαγγελματικής κατεύθυνσης σε τέχνες, ιδρυθέν στα χρόνια της μικρασιατικής προσφυγιάς πρόσφερε σχεδόν επί ένα αιώνα ανεκτίμητες ολοκληρωμένες υπηρεσίες σε ορφανά και άπορα ελληνόπουλα και σε όλη την Κοινωνία, όπως εκθέτει αναλυτικά και εμπεριστατωμένα στο κείμενό του ο Ευάγγελος Ευαγγελίδης . Θα χρειαζόταν κόπος και θα απαιτούσε την ύπαρξη αρχείου για να βρούμε τον αριθμό των αποφοιτησάντων και την πορεία τους. Θα τιμούσαμε την προσφορά και την ιστορία του Ορφανοτροφείου αν εκδιδόταν σχετικό λεύκωμα-βιβλίο. Ελαχε (;) από το 1949 έως το 1963 να αναλωθεί, ως κερί που λιώνει και φωτίζει, στο Ιδρυμα ένας σπουδαίος άνθρωπος, παιδαγωγός και διευθυντής, ο από το Μαργαρίτι Θεσπρωτίας Κωνσταντίνος Πάκος (1908-1987) βοηθούμενος από πληθώρα άριστων συνεργατών του, που δημιούργησε με την μόρφωσή του και την ανθρωπιά του. Η δεκαπενταετία αυτή ήταν η χρυσή εποχή του Ορφανοτροφείου. Αναρωτιέται ο καθένας μας μέσα από το παράδειγμα του αειμνήστου Κωνσταντίνου Πάκου πόσα πολλά και δυνατά μπορεί να προσφέρει ένας ιεραπόστολος στα παιδιά.

δ. Σήμερα το Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Κόνιτσας ψυχορραγεί. Διαθέτει προσωπικό δέκα υπαλλήλων που τρέφουν και κοιμίζουν, προσωρινά μάλιστα, λιγότερα παιδιά, που ξοδεύουν τον χρόνο τους, χωρίς επαγγελματική εκπαίδευση, περιφερόμενα σε ένα άδειο τεράστιο κτίριο ή στους δρόμους της Κόνιτσας . Η Πολιτεία ξέχασε το Κέντρο. Η τοπική κοινωνία μας κτυπημένη από την κρίση πορεύεται ζαλισμένη μέσα στην κρίση θεωρώντας αυτήν φυσικό φαινόμενο και δεν λέει να σηκώσει το κεφάλι της για να σκεφθεί και να δράσει. Κατ’ εικόνα της και η δημοτική μας αρχή.

Στην Πωγωνιανή εγκαταστάθηκε και δραστηριοποιήθηκε εδώ και ενάμισυ χρόνο η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ φιλοξενώντας στις κάποτε εγκαταστάσεις της Μαθητικής Εστίας και μετέπειτα εγκαταστάσεις Σχολών Λάτση σαράντα περίπου, εγκαταλειμμένα από τους γονείς τους, παιδιά, με προοπτική ο πληθυσμός τους να φθάσει τα εκατό παιδιά σε μια φωλιά αγάπης, ελπίδας και δημιουργίας. Στρατηγικό σχέδιο να μείνουν για πάντα στην περιοχή, μοιραζόμενα τα έρημα χωράφια της περιοχής, μαθαίνοντας τώρα παράλληλα με τα σχολικά τους μαθήματα την γεωργοκτηνοτροφική τέχνη με άριστα γεωργικά στελέχη και πρόθυμους εθελοντές. Καλλιεργούν φυτά, εκτρέφουν ζώα, ίδρυσαν τυροκομείο και μελισσοκομείο, κάνουν και πουλούν γλυκά και μαρμελάδες. Ξεπέρασαν σε εκπαιδευτικές δυνατότητες τα άψυχα και καλοπληρωμένα αριστοκρατικά κολέγια. Επιτελείται εκεί ένα θαύμα. Μια επίσκεψη στο ανοιχτό στην κοινωνία οικοτροφείο-σχολείο πείθει και τον πλέον δύσπιστο. Αλλαξε η Πωγωνιανή, ολόκληρο το Πωγώνι από την κυψέλη των σαράντα γελαστών και ζωηρών παιδιών. Κτυπάει το κουδούνι του δημοτικού σχολείου Πωγωνιανής, που είχε σιγήσει. Πλούτισε το τοπικό Γυμνάσιο. Λειτουργεί στις εγκαταστάσεις και Οδοντιατρείο και για τους χωριανούς. Αυξήθηκε το κατά κεφαλήν χαμόγελο και των κατοίκων. Το Πωγώνι, με τους ντόπιους, τους απόδημους, τους συλλογικούς φορείς και την δημοτική του αρχή, έσφιξε στον κόρφο του τα παιδιά σαν δικά του. Υποσχέθηκε στα παιδιά ότι θα τους δώσει γη και σπίτια. Η αγκαλιά της ΚΙΒΩΤΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ είναι μεγάλη, χωράει και το Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Κόνιτσας και ολόκληρη την Κόνιτσα. Μη καθυστερούμε. Η πραγματική ζωή αρχίζει εκεί που τελειώνει η μίζερη ατομική καθημερινή πραγματικότητα.

Ιωάννινα, Ιούνιος 2015