Στις 17 Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι, η Γενική Διάσκεψη της UNESCO, στο Παρίσι, αποδέχθηκε ομόφωνα τη δημιουργία του νέου προγράμματος του οργανισμού για τις Γεωεπιστήμες και τα Γεωπάρκα, (International Geoscience and Geoparks Program) σύμφωνα με το οποίο καθιερώνεται η αναγνώριση περιοχών με τον τίτλο «Παγκόσμια Γεωπάρκα UNESCO» http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/about-us/single-view/news/global_geoparks_become_unesco_sites/#.Vk3Ue-LFlqU.
Στην επέτειο των 70 χρόνων από την ίδρυση της UNESCO, το νέο πρόγραμμα καθιερώνει την αναγνώριση περιοχών που διαθέτουν ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά που απολαμβάνει διεθνή αναγνώριση, με τον τίτλο «Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO» (UNESCO Global Geoparks).
Στο νέο Πρόγραμμα εντάσσονται όλες οι περιοχές που ανήκουν σήμερα στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων, που αντιστοιχούν σε 120 γεωπάρκα από 33 χώρες.
Τα Γεωπάρκα είναι περιοχές με σημαντική γεωλογική κληρονομία και πλούσιο φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον, οι οποίες μέσα από την προστασία της φύσης και την εκπαίδευση συμβάλλουν στην ανάπτυξη υπεύθυνου τουρισμού, ενισχύοντας την τοπική οικονομία και βιώσιμη ανάπτυξη.
Η δημιουργία των Γεωπάρκων προτάθηκε ως ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης του αγροτικού χώρου το 2000 από τέσσερις φορείς διαχείρισης περιοχών που διαθέτουν σημαντικά γεωμνημεία, το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, το Reserve Geologique de Haute Provence στη Γαλλία, το VulkanEifel στη Γερμανία, και το Maestazgo στην Ισπανία, που έθεσαν και τις βάσεις για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων.
Οι συνεχείς προσπάθειες για των προστασία και ανάδειξη των γεωλογικών μνημείων, τη διαρκή βελτίωση υπηρεσιών και προϊόντων προς τους επισκέπτες, την καινοτομία, την περιβαλλοντική εκπαίδευση, την συνεργασία, την αλληλοϋποστήριξη και επέκταση του Δικτύου, έδωσε το έναυσμα το 2004 στην UNESCO να αγκαλιάσει το θεσμό και να υποστηρίξει τη δημιουργία του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων μεταφέροντας την πρωτοβουλία σε όλο τον κόσμο.
Τα Γεωπάρκα αγκαλιαστήκαν από όλες τις ηπείρους και καλωσορίστηκαν θερμά από το σύνολο σχεδόν των 195 Κρατών Μελών της UNESCO, που ενέκριναν τη δημιουργία του τρίτου προγράμματος αναγνώρισης περιοχών διεθνούς αξίας του Οργανισμού (μετά τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς και τα Αποθέματα της Βιόσφαιρας) .
Η απόφαση αυτή βρίσκει σήμερα την Ελλάδα, που ήταν από την έναρξη του θεσμού στην πρωτοπορία, σε μια ιδιαίτερα πλεονεκτική θέση καθώς διαθέτει ήδη πέντε περιοχές που χαρακτηρίζονται πλέον «Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO». Οι Ελληνικές περιοχές που χαρακτηρίζονται Παγκόσμια Γεωπάρκα UNESCO είναι:
1. Η Νήσος Λέσβος.
2. Η περιοχή του Ψηλορείτη.
3. Η περιοχή του Εθνικού δρυμού Βίκου - Αώου.
4. Το Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού.
5. Η περιοχή Σητείας
Ο καθηγητής του πανεπιστημίου Αιγαίου Νίκος Ζούρος, διευθυντής του Μουσείου Απολιθωμένου Δάσους Σιγρίου Λέσβου, οποίος αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στην Επιτροπή Επιστημών όπου έγινε η συζήτηση και έγκριση της σχετικής απόφασης τονίζει πώς:
Η αναγνώριση από την UNESCO όλων αυτών των περιοχών καταδεικνύει τον πλούτο της Ελληνικής γεωλογικής κληρονομιάς καθώς και την ιδιαίτερη αξία που έχει η γεωλογική, φυσική και πολιτισμική κληρονομιά των Ελληνικών Γεωπάρκων σε παγκόσμια κλίμακα.
Ταυτόχρονα αναδεικνύει τις μοναδικές ευκαιρίες και δυνατότητες που ανοίγονται μέσω της προβολής και της ορθολογικής τους διαχείρισης για την ανάδειξη τους σε τουριστικούς προορισμούς αριστείας για την προσέλκυση τουρισμού ποιότητας και τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.
H Ελληνική φύση, τα Ελληνικά τοπία και τα Γεωλογικά μνημεία αποτελούν τεκμήρια της γεωιστορικής εξέλιξης του Ελληνικού χώρου τα οποία μέσα από τις δράσεις ερμηνείας, ανάδειξης και προβολής που υλοποιούν οι φορείς διαχείρισης των Ελληνικών Γεωπάρκων, κεντρίζουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών και προσκαλούν σε ενδιαφέρουσες και γοητευτικές αποδράσεις εξερεύνησης, τέρψης και αναψυχής.
Γεωπάρκο Βίκου-Αώου
Το γεωπάρκο έγινε μέλος του Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων το 2010 και βρίσκεται στην περιφέρεια της Ηπείρου στον πρώην νομό Ιωαννίνων. Καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα της οροσειράς της Πίνδου και χαρακτηρίζεται από το τραχύ και εντυπωσιακό ανάγλυφο των βουνών της Πίνδου. Ο Σμόλικας (2637μ.), το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, καθώς και η Τύμφη με το εντυπωσιακό και πασίγνωστο φαράγγι του Βίκου και Αώου περιλαμβάνονται σε τα όρια του γεωπάρκου.
Η περιοχή περιλαμβάνει αρκετούς παραδοσιακούς οικισμούς και μνημεία που χρονολογούνται από το 14ο αιώνα, ανάμεσα στα οποία μοναστήρια, σχολεία, εκκλησίες, και πετρόκτιστα γεφύρια.
Το γεωπάρκο του Βίκου-Αώου είναι από τις πιο εντυπωσιακές περιοχές της Ελλάδας όσον αφορά στην αισθητική αξία του τοπίου και το εύρος των γεωδυναμικών διεργασιών που την επηρεάζουν.
Όλες αυτές οι διεργασίες έχουν σχηματίσει ένα μεγάλο αριθμό γεωτόπων ανάμεσα στο πανέμορφο τοπίο της Πίνδου με μεγάλη επιστημονική, ερευνητική και αισθητική αξία. Η παρουσία του νερού είναι παντού εμφανής, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη σημαντικών ποταμών, ρευμάτων και υδροφορέων. Ιδιαίτερα στην οροσειρά της Τύμφης συγκεντρώνεται ένας μεγάλος αριθμός από απότομα γκρεμνά, φαράγγια, παγετωνικές λίμνες, πηγές και ποτάμια με κρυστάλλινα νερά.
Αειθαλής βλάστηση που αποτελείται κυρίως από βελανιδιές, πουρνάρια και φυλλοβόλες δρυς συναντώνται στα χαμηλά υψόμετρα, ενώ στα μεγαλύτερα κυριαρχούν τα κωνοφόρα με τη μαύρη πεύκη και τα έλατα. Οι κορυφογραμμές αντίθετα χαρακτηρίζονται από αλπικά λιβάδια και τη βαλκανική πεύκη.
Αυτό το εξαιρετικό τοπίο χαρακτηρίζεται, επίσης, από μεγάλο ενδημισμό της χλωρίδας και της πανίδας. Πάνω από 2000 είδη φύονται στην περιοχή, μερικά από τα οποία πολύ σπάνια ή ενδημικά και επίσης πάνω από 300 είδη σπονδυλωτών. Ανάμεσα σε αυτά, η αρκούδα, ο λύκος, η βίδρα, ο χρυσαετός και ο αλπικός τρίτωνας προστατεύονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
