Βρίσκεστε εδώ: HomeΜνημεία ΑξιοθέαταΠλαγιά - Ένα μνημείο λατρείας που βγαίνει από την εγκατάλειψη

Πλαγιά - Ένα μνημείο λατρείας που βγαίνει από την εγκατάλειψη

 Στην κτηματική περιφέρεια που ο «Καποδίστριας» την ονόμασε Δήμο Μαστοροχωρίων και μεταξύ του παλαιού χωριού Ζέρμα ―το οποίο κατά τη δεκαετία μάλλον του 1930 μετονομάστηκε σε Πλαγιά, γιατί πράγματι είναι χτισμένο σε ορθοπλαγιά―, και του νέου οικισμού Πλαγιά, που χτίστηκε τη δεκαετία του 1970 στη θέση «Κρούσενα» ―ένεκα των συνεχών κατολισθήσεων του παλαιού―, βρίσκεται το μοναδικό στην περιοχή αυτή Μοναστήρι, η Ι. Μ. Ζέρμας, αφιερωμενο στην Κοίμηση της Παναγίας μας.

Χτίστηκε το 670 και κατ’ άλλους τον 17ον αιώνα με δαπάνες και κόπους πολλούς των φιλοθρήσκων κατοίκων της επαρχίας, σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία ειδικά επιλεγμένη από φωτισμένους μοναχούς, ώστε καθήμενος κάποιος εκεί, ιδίως λόγω της αφ’ υψηλού απεριορίστου θέας ενός καταφύτου από αειθαλή και φυλλοβόλα δένδρα, διαρρεόμενου από τον ποταμόν Σαραντάπορον και τους παραποτάμους αυτού, υπερόχου τοπίου και απελευθερωμένος από τα γήινα βαρίδια, αισθάνεται έντονα την ανάγκη να ανορθώσει προς τον ουρανό νου και καρδιά και δυνατά προσευχόμενος και ψάλλοντας, να ευχαριστήσει τον Δημιουργό.

Να πως περιγράφει το 1930 την ιστορία του Μοναστηριού ο πρόωρα αδικοχαμένος Βουρμπιανίτης δημοδιδάσκαλος ―σαν τους παλαιούς δασκάλους του Γένους―, Χαράλαμπος Ν. Ρεμπέλης, στο περιοδικό «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ», τόμος 5ος, του έτους 1930, σελ. 19-29:

«Η Μονή της Ζέρμας κείται προς δυσμάς του ομωνύμου χωρίου και εις δεκάλεπτον απ’ αυτού απόστασιν, εις τα κράσπεδα γηλόφου. Κάτωθι του λόφου τούτου διέρχεται ημιονική οδός, ήτις κατευθυνομένη Β.Α. προς τον αυχένα του βουνού «Πριασώπου» αποτελεί την κυριωτέραν φυσικήν δίοδον την ενώνουσαν την επαρχίαν Κονίτσης μετά της Δυτικής Μακεδονίας.

Η θέσις επί της οποίας το πρώτον εκτίσθη η Μονή είναι ολίγον κατωτέρω της σημερινής παρά την χαίνουσαν κάτωθι βαθείαν χαράδραν επί χώρου μάλλον κατωφερούς και αποκρήμνου καλουμένου και νυν «Παληομονάστηρο», εις το μέρος δε ένθα ήτο η αγία τράπεζα του Καθολικού Ναού της παλαιάς Μονής σώζεται λίθινον εικόνισμα ύψους 1,40 μετά μικράς κόγχης εντός της οποίας υπάρχει εικών της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Η παράδοσις ομιλούσα περί της πρώτης κτίσεως της Μονής επί τη βάσει των προ πολλού εξαφανισθέντων κωδίκων και χρυσοβούλλων ανάγει ταύτην εις τους χρόνους Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου, ήτοι κατά το 670 μ.Χ., εις εποχήν δηλ. καθ’ ην εκτίσθη και η της Μολυβδοσκεπάστου, διότι, αμφότεραι, ως και πολλαί άλλαι μοναί, εκτός των θρησκευτικών και εθνικών λόγων της ιδρύσεώς των, εχρησίμευον και ως κέντρα επισταθμιών των εκ Μακεδονίας προς τα Ν.Δ. παράλια της Ηπείρου κατευθυνομένων βασιλικών στρατευμάτων, επειδή ευρίσκονται εις σημεία επίκαιρα, εξ ων διήρχετο η προς τα Ηπειρωτικά παράλια διήκουσα μεγάλη εκ Μακεδονίας λιθόστρωτος ημιονική οδός. Της οδού ταύτης σώζονται ίχνη εις τινα πρόχθια σημεία του Σαρανταπόρου, ούτινος τον ρουν ακολουθεί και φθάνει διά της θέσεως «Κλειδί» εις την στενήν κοιλάδα των Μεσογεφύρων ένθα και η της Μολυβδοσκεπάστου Μονή και ολίγον ανωτέρω η της Γκούρας, πλησίον των οποίων παρέμεινεν ο Πωγωνάτος εις την υπ’ αυτού κτισθείσαν πόλιν Σεισάριθαν, παρά το σημερινόν χωρίον Δεπαλίτσα, επιστρέφων εκ Σικελίας, συστήσας την επισκοπήν Πωγωνιανής και την μεγάλην εμποροπανύγυριν της Μολυβδοσκεπάστου.

Νομίζω ότι δεν είναι άσχετον προς τα ανωτέρω ουδέ τυχαίον το όνομα της παρά το Σαραντάπορον τοπωνυμίας «Κλειδί» και κατωτέρω του χωρίου Δερβένι, όπερ σημαίνει στενήν δίοδον, και του χωρίου Καββάσιλα, όπερ μας υπενθυμίζει ομώνυμον Βυζαντινόν στρατηγόν.

Το νυν χωρίον Ζέρμα φαίνεται ότι δεν υπήρχε κατά την εποχήν της πρώτης κτίσεως της Μονής, διότι οι κάτοικοι αυτής κατώκουν εις παρακειμένην κώμην καλουμένην «Κωσαρτσκό», ης τα ερείπια σώζονται υπό το όνομα «Παληοχώρι»· αργότερον δε οι εκ των κατοίκων του Κωσαρτσκού «Στυλαίοι», «Τσονάδες», «Παπαδαίοι», «Τσομαναίοι» και «Γκοψινάδες» συνεκεντρώθησαν εις την σημερινήν θέσιν του χωρίου ως καλλιεργηταί των απεράντων αγρών και αμπέλων της Μονής Ζέρμας και έκτισαν τον συνοικισμόν Ζέρμα, όστις εις το Κτηματολόγιον του Τουρκικού κώδικος εφέρετο μέχρι τινός Μοναστήρι Ζέρμας.

Η πρώτη Μονή, ούσα από της ιδρύσεώς της κοινοβιακή και διατηρήσασα μέχρις εσχάτων την ιδιότητα της κοινοβιακής ζωής, κατεστράφη υπό διαφόρων επιδρομέων, ανηγέρθη δε πιθανώτατα τον 17ον αιώνα το πρώτον και επεκσευάσθη πάλιν το 1800 σωζομένη έκτοτε μέχρι σήμερον.

Ο περίβολος της Μονής έχει σχήμα παραλληλογράμμου με τινας προεξοχάς, έχοντος πλάτος μεν 30 βήματα, μήκος δε 50. Εις το μέσον του περιβόλου κείται η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έχουσα μήκος 13 μ. και πλάτος 6,50 και χωρίζεται από τα περιβάλλοντα αυτήν κελλία διά λιθοστρώτου διαδρόμου πλάτους 4 βημάτων, αποτελούντος την εσωτερικήν αυλήν του Μοναστηρίου.

Η Μονή έχει σήμερον 25 περίπου μεγάλα κελλία ανώγεια, εις τα οποία αναβαίνει τις διά λιθίνης κλίμακος, συγκοινωνούντα διά σεσαθρωμένων υποστέγων εκτεινομένων εν είδει στοών προς τον εσωτερικόν αυλόγυρον και χρησιμεύοντα ως ησυχαστήρια των μοναχών, ως ξενώνες και ως κατοικία των διαφόρων υπηρετών της Μονής, ισάριθμα δε υπόγεια βαθέα και σκοτεινά απετέλουν τας αποθήκας και τους σταύλους αυτής.

Ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι των κελλίων ευρίσκονται εν καλή οπωσδήποτε καταστάσει, εσωτερικώς είναι ταύτα ηρειπωμένα και ετοιμόρροπα και μόνον τέσσαρα ή πέντε είναι σχετικώς καλά και κατοικήσιμα επιμαρτυρούντα την αρχαίαν του Μοναστηρίου εύκλειαν.

Επί του ευρέος τοξοειδούς υπερθύρου υπάρχει ανάγλυφος σταυρός με τα γράμματα ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ, εκατέρωθεν δε του σταυρού αναγινώσκομεν την κάτωθι επιγραφήν λελαξευμένην με κεφαλαία βυζαντινά γράμματα:

«Ανακενίσθι ούτος ο θίος και πάνσεπτος ναός τις ιπεραγίας Θου εν έτει 1164 και ανακενίσθι εκ δευτέρου εν έτει 1310 ιγουμενέβοντος του Πανοσιοτάτου ιερομονάχου Κιριου Παρθενίου εκ κόμις Πυρσόγιαννης κε ινε ι κτίτορες εκ κόμις Βουρμπιανης και Πυρσόγιαννης Ριζός ιερέος, Γεωργίου Παπαιωάννου καί Κόστα Σούρλα κε ι πρωτομαιστορι εκ κόμης Βουρμπιανης, Κόστα, Δήμο καί Σίμο καί τών λοιπών εν έτει 1800...».

«Ιστορήθη η Κοίμησις της Θου Δαπάνη του Αιδεσιμωτάτου Παπαβασιλείου Ηγουμένου της Ι. Μονής του χωρίου Ζέρμας και διά χειρός Κυργιάκου και Γεωργίου Σαμαριναίου εις Μνημόσυνον αυτών. 1888 Σεπτεμβρίου 17».

Επί του δυτ. τοίχου του κυρίως ναού άνωθι της προς τον νάρθηκα μεσαίας εισόδου εύρηται η κάτωθι επιγραφή γεγραμμένη διά χρωστήρος και λευκών στοιχείων, συμμετρικών και ωραίων της μεγαλογραμμάτου λεγομένης βυζαντινής γραφής: «Ανηγέρθη και εθεμελιώθη εκ βάθρων και ιστορήθη ούτος ο θείος και πάνσεπτος ναός της υπεραγίας και ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας διά συνδρομής, κόπου και εξόδων, διά δαπάνης του τιμιωτάτου και ευγενεστάτου αρχόντου Κυρ. Ιωάννου Νικολάου εκ κώμης Λινοτόπη, ηγουμενεύοντος του πανοσιωτάτου Κυρ. Μανασσή, αρχιερατεύοντος του Θεοφιλεστάτου Κυρίου Κυρίου Παχωμίου εν έτει αρξδ΄ Ινδικτιώνος θ΄ ιστορήθη διά χειρός ταπεινού ιστοριογράφου Νικολάου και Γεωργίου αδελφών του κτίτορος και ετελειώθη εν μηνί Σεπτεμβρίω Ε».

Ο πρώτος λοιπόν κτίτωρ της Μονής εν τη σημερινή ταύτης θέσει κατά το 1164 μ.Χ. κατήγετο εκ Λινοτοπίου, πολίχνης εις τα δυτικά μέρη της επαρχίας Καστορίας προς την Ήπειρον, καταστραφείσης δε προ πολλών ετών».

T T T

Αξιώθηκα να το επισκεφθώ φέτος, ένα γλυκό και ηλιόλουστο απόγευμα του Οκτώβρη και καθώς το πλησίαζα, θαύμασα το κάλλος του όντως ανεπαναλήπτου φυσικού τοπίου και το υπέροχο εξωτερικά κτίσμα του Μοναστηριού με τους τρεις πανύψηλους τρούλλους του να διασχίζουν περήφανα τον, εκείνη τη στιγμή, καταγάλανο φθινοπωρινό ουρανό, αλλά και βαθειά θλίψη με κατέλαβε όταν το βλέμμα μου χαμήλωσα και είδα μπροστά από το ναό, ειρωνικά να χαμογελούν την Αδιαφορία, την Εγκατάλειψη, την Απελπισία, τη Βεβήλωση, καθώς όρθιες στέκονταν στις λιθοσωριές των παραρτημάτων, παρακολουθημάτων και προσαυξημάτων (αυλές, κελιά, μαγειρεία, αρχονταρίκι, σταύλους, αποθήκες κ.λ. χώρους) του Μοναστηριού και μέσα στην Εκκλησιά να χοροπηδούν πάνω στους σωρούς των πεσμένων σοφατισμάτων χρωματισμένων με τα χρώματα των τοιχογραφιών, σ’ ένα ναό χωρίς ίχνος του περίφημου ξύλινου επίχρυσου τέμπλου, χωρίς καντήλι, χωρίς σταυρό!

Έφυγα φορτωμένος με πολύ βαρειές μελανές σκέψεις, διερωτώμενος γιατί μια ολόκληρη επαρχία και όχι μόνον που οι κάτοικοί της και σήμερα σεμνύνονται για το εξαίρετο αυτό λατρευτικό Μνημείο της Ορθοδόξου Πίστεώς μας, γιατί το εγκατέλειψαν!

Ετοιμαζόμουν γράφοντας να παραπονεθώ προς πάντα αρμόδιον, όταν τυχαίως συνήντησα στην Κόνιτσα την Αντιδήμαρχο του Δήμου Μαστοροχωρίων κ. Μαρία Μούσιου-Σάλτα, και τη ρώτησα γιατί κανένας δεν ενδιαφέρεται για το Μοναστήρι της Ζέρμας κι εκείνη, κόβοντας τη φόρα μου, απήντησε ότι το Δημοτικό Συμβούλιο με επικεφαλής τον καθ’ όλα άξιο Δήμαρχο του Δήμου Μαστοροχωρίων, έπειτα από πολυετείς άοκνες προσπάθειες, κατόρθωσαν να επιτύχουν την έγκριση χορηγήσεως ικανού χρηματικού ποσού διά την αποκατάσταση των ζημιών τόσο στο εσωτερικό του ναού, όσο και στον περιβάλλοντα αυτού χώρο.

Έτσι με την είδηση αυτή που έλαβα, απομακρύνθηκαν όλες οι μελανές και απαισιόδοξες σκέψεις και τη θέση τους πήρανε η αισιοδοξία, η χαρά, η ελπίδα.

Συγχαίρω εγκάρδια τον Δήμαρχο και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Μαστοροχωρίων και εύχομαι η Παναγία να τους χαρίζει υγεία και δύναμη για να μπορέσουν και άλλα εξ ίσου έργα του Δήμου να εκτελέσουν.


 

Πηγή: Πρωινός Λόγος Του ΙΩΑΝΝΗ Γ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

  • Η θέα απο το Μολυβδοσκέπαστο
  • Γυναίκες από την Δροσοπηγή
  • Έργα απο την έκθεση
  • Καστάνιανη 2007

Συντάκτες



Pagemaker