Αναβλύζει από τα έγκατα της Πίνδου και ξεκινά το βουητό του από τα υψίπεδα του Μετσόβου. Ο ορμητικός Αώος σημαδεύει με την πορεία του το χάρτη της χώρας ως ένας από τους σημαντικότερους ποταμούς της, διατηρώντας αειφόρο τη μοναδική φύση του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου.

Ένας σημαντικός τροφοδότης ζωής της ηπειρώτικης γης γεννιέται ψηλά στα βοσκοτόπια του Μετσόβου, στις Πολιτσές, όπως χαρακτηριστικά ονομάζουν αυτά τα υψίπεδα οι παλιοί κάτοικοι της βουκολικής πολίχνης. Ο ποταμός Αώος ξεκινά εδώ τη συναρπαστική του πορεία των διακοσίων εξήντα χιλιομέτρων από τα έγκατα των βουνοκορφών της Πίνδου μέχρι τις εκβολές του στην Αδριατική θάλασσα. Τα εβδομήντα από αυτά βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος. Το οδοιπορικό μας ξεκινά εκεί όπου δημιουργείται ο ρους του ποταμού και ολοκληρώνεται αρκετά βορειότερα, εκεί όπου ο Αώος, ο «ευεργέτης θεός» της ελληνικής μυθολογίας, εγκαταλείπει τη χώρα μας και συνεχίζει το ταξίδι του στην Αλβανία.

ΛIΜΝΗ ΠΗΓΩΝ ΑΩΟΥ

Από τα πρώτα του κιόλας βήματα ο Αώος τιθασεύτηκε. Στην τοποθεσία Πενταλώνια στα μέσα της δεκαετίας του '80 ανυψώθηκε φράγμα, εγκλωβίζοντας τα νερά των πηγών του στην περίμετρο της ομώνυμης τεχνητής λίμνης που σχηματίστηκε από το πουθενά. Ωστόσο, το ανθρώπινο αυτό κατασκεύασμα «έπνιξε» έναν από τους πλουσιότερους βοσκοτόπους της Πίνδου και κατακερμάτισε το υψίπεδο.

Η περιοχή προσεγγίζεται εύκολα από το Μέτσοβο. Θα βγείτε στο δρόμο Ιωαννίνων - Τρικάλων και θα ανηφορίσετε προς τον αυχένα της Κατάρας. Στα 5 χιλιόμετρα θα δείτε τον ασφάλτινο δρόμο που οδηγεί στο φράγμα του Αώου. Γύρω από τη λίμνη δεν υπάρχει υποδομή, όμως το τοπίο συναρπάζει όλες τις εποχές του χρόνου, αφού βρίσκεται σε υψόμετρο 1.400.

Ο τόπος είναι ιδανικός για ήπιες και εναλλακτικές δραστηριότητες, όπως ποδηλασία, σκι αντοχής, πεζοπορία. Μετά το φράγμα ο Αώος σμίγει με το Αρκουδόρεμα -ένα μικρό ορεινό ποτάμι που γεννιέται στην κοιλάδα Βάλια Κάλντα- και διασχίζει ορμητικός το πυκνό δάσος του Μούργκου. Ο πανέμορφος αυτός δρυμός που προστατεύεται από το νεοσύστατο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου είναι προσβάσιμος, ευτυχώς, μόνο με τα πόδια. Η επόμενη συνάντηση του ανθρώπου με τον Αώο γίνεται στο χώρο του Ανατολικού Ζαγοριού και στο χωριό Βοβούσα.

ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΣΥΜΒΙΩΣΗ

Το βλάχικο όνομα της Βοβούσας είναι Μπαϊάσσα. Η νεότερη ονομασία Βοβούσα προήλθε πιθανόν από την αρχαία ονομασία του ποταμού Αώου, που ήταν «Βοϊούσας» (από τη βοή), αφού χωρίζει στα δύο τον οικισμό και το βουητό του συντροφεύει νύχτα-μέρα τους κατοίκους. Το μεγάλο τοξωτό γεφύρι της Βοβούσας αιωρείται από το 1748 πάνω από τον ορμητικό Αώο, που κελαρυστός τρυπώνει στο χωριό. Χρηματοδότης της κατασκευής ήταν ο Αλέξης Μίσιος από τη Βίτσα του Κεντρικού Ζαγοριού. Η πραγματοποίηση της ζεύξης των δύο όχθεων με αυτήν την καλαίσθητη πέτρινη κατασκευή ήταν ένα τεχνολογικό επίτευγμα της εποχής. Το γεφύρι είναι από τα ελάχιστα στην Ελλάδα που στέκουν ακόμα όρθια στην καρδιά ενός οικισμού. Στο Ανατολικό Ζαγόρι σε οδηγούν πλέον ασφάλτινοι δρόμοι και καθώς διαθέτει υποδομή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αφετηρία για αξέχαστες εκδρομές μέχρι την κοίτη του Αώου αλλά και τη γύρω ορεινή ζώνη. Στη Βοβούσα μπορείτε να έρθετε είτε κατευθείαν από την περιοχή της Λίμνης Πηγών Αώου, ακολουθώντας τον ασφάλτινο δρόμο που οδηγεί στο Γρεβενίτι, είτε μέσω της νεότευκτης Εγνατίας οδού στρίβοντας στον κόμβο της γέφυρας «Μπαλτούμα», όπου ακολουθείτε ταμπέλες για Τρίστενο, Γρεβενίτι, Φλαμουράρι, Βοβούσα. Ορμώμενοι από Γρεβενά μπορείτε από το χωριό Περιβόλι να πάρετε τον ασφαλτοστρωμένο πλέον δρόμο που θα σας φέρει κατευθείαν στη Βοβούσα (14 χλμ.). Χρησιμοποιώντας την τελευταία ως εφαλτήριο και φυσικά μόνο αν διαθέτετε τετρακίνητο όχημα και τα ορεινά περάσματα είναι διαβατά, μπορείτε να επισκεφτείτε τα χωριά του Κεντρικού Ζαγοριού Σκαμνέλι, Λαίστα, Τσεπέλοβο, ή το Βρυσοχώρι.

ΚΟΝΙΤΣΑ, Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΑΩΟΥ

Το επόμενο ραντεβού μας με το ποτάμι θα δοθεί στην Κόνιτσα, που βρίσκεται κοντά στον οδικό άξονα που συνδέει την Ηπειρο με τη Μακεδονία, στο βόρειο άκρο του νομού Ιωαννίνων. Σε απόσταση αναπνοής από τα τελευταία σπίτια της κωμόπολης κυλούν τα νερά του ποταμού. Την κοίτη του θα την προσεγγίσετε με τα πόδια και θα φτάσετε στο σημείο όπου διασώζεται σε καλή κατάσταση το μεγάλο μονότοξο γεφύρι -διαστάσεων 20x40 μ.-, κτίσμα του Πυρσογιαννίτη αρχιμάστορα Ζιώγα Φρόντζου (1871). Θα το περάσετε και θα βγείτε στην αντίπερα όχθη, απ' όπου μπορείτε να πραγματοποιήσετε μια εύκολη πεζοπορική διαδρομή παράλληλα με το ποτάμι. Στη συνέχεια αρχίζει το ανηφορικό αλλά σημαδεμένο μονοπάτι που θα σας φέρει μετά από πορεία 1 ώρας στη μονή Στομίου (κτίστηκε το 1774, ενώ το 1943 πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς), η οποία βρίσκεται σε θέση μοναδική, με εκπληκτική θέα στο ομορφότερο και στενότερο σημείο της χαράδρας του Αώου.

Ομως μια και βρεθήκαμε στην Κόνιτσα, ας σταθούμε λίγο στα αξιοθέατα της ηπειρώτικης πολιτείας. Δυστυχώς, οι σεισμοί που στα τέλη του εικοστού αιώνα έβαλαν σε δοκιμασία την περιοχή, σε συνδυασμό με την ταχύρρυθμη αστικοποίηση των τελευταίων δεκαετιών, έχουν αλλοιώσει τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της. Προς τιμήν τους οι τοπικοί άρχοντες πασχίζουν σήμερα να δώσουν στην ιστορική πολίχνη την εικόνα που της αξίζει. Διασώζονται, ευτυχώς, ακόμα μερικά αξιόλογα αρχοντικά κυρίως στις πάνω γειτονιές, όπως αυτό του Ζεϊνέλ Μπέη, της Χάμκως -μάνας του Αλή Πασά-, του Γιάννη Φλώρου, του Παύλου Μάλιακα και του Παπαχρηστίδη. Ακόμη θα δείτε το Τζαμί που χτίστηκε με εντολή του Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α' του Μεγαλοπρεπή, το 1536. Αξίζει να επισκεφθείτε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, για να ενημερωθείτε για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής, την οικολογική και αισθητική αξία του, μα και τις αιτίες που αυτό υποβαθμίζεται και απειλείται.

ΛΑΚΑ ΑΩΟΥ

Ο κεντρικός δρόμος που συνδέει την Κόνιτσα με το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας είναι στο σύνολό του ασφάλτινος και το χειμώνα εκχιονίζεται συχνά. Ετσι η υψηλής αισθητικής αξίας διαδρομή μέχρι το Δίστρατο (55 χλμ.) θα μυήσει τον επισκέπτη στα μυστικά της άγριας ορεινής φύσης και παράλληλα θα τον φέρει κοντά σε μερικά από τα ομορφότερα προσβάσιμα σημεία του Αώου. Εφορμώντας λοιπόν από την Κόνιτσα, θα περιπλανηθείτε στις ράχες του δασωμένου Σμόλικα. Θα προσπεράσετε τη διασταύρωση προς το χωριό Πηγή και θα συνεχίσετε για τα υπόλοιπα χωριά της Λάκας Αώου, συναντώντας πρώτα το Ελεύθερο. Θα απολαύσετε το πανόραμα των χιονισμένων κορφών της Τύμφης και της χαράδρας του Αώου, μέσα στο κατάφυτο, τραχύ και μεγαλόπρεπο τοπίο. Επόμενο -στα 6 χλμ.- το Παλαιοσέλι, το πρώτο από τα βλαχοχώρια της περιοχής, και αμέσως μετά από 3 χλμ. ο οικισμός Πάδες σε υψόμετο 1.100. Εννέα χιλιόμετρα μετά θα συναντήσετε το χωριό Αρματα και θα καταλήξετε στο Δίστρατο (παλιότερα Μπριάζα) με τις τρεις γειτονιές του. Είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής και το μοναδικό από τα χωριά της Λάκας Αώου που παρουσιάζει κίνηση χειμώνα-καλοκαίρι. Από εδώ το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας και ο νομός Γρεβενών απέχουν μόλις 12 χιλιόμετρα.

ΜΠΟΥΡΑΖΑΝΙ, Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΑΣΗ

Η δυναμική παρουσία του νερού, τα πυκνά δρυοδάση και η ήπια γεωμορφολογία που τη διακόπτουν πράσινα λιβάδια και μικρές εύφορες κοιλάδες, προσδιορίζουν την τοπιογραφία που διασχίζει ο Αώος πριν τραβήξει το δρόμο του για την Αλβανία. Ακολουθώντας από την Κόνιτσα το δρόμο για την Ελληνοαλβανική μεθόριο, θα περάσετε από το χωριό Αετόπετρα και θα καταλήξετε μετά από 12 ευχάριστα χιλιόμετρα στη γέφυρα του Αώου, στην τοποθεσία Μπουραζάνι. Από εδώ εύκολα θα πάτε στο παλαιότερο μοναστήρι της Ηπείρου, της Παναγιάς Μολυβδοσκεπάστου, που εικάζεται ότι κτίστηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Κων/νο Πωγωνάτο (668-685 μ.Χ.).

Σε μικρή απόσταση από τη μονή βρίσκεται το χωριό Μολυβδοσκέπαστο, που είναι γνωστό σε όλη την Ηπειρο για τους πολλούς βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς του. Μάλιστα από την εκκλησία των Αγ. Αποστόλων θα απολαύσετε την ομορφότερη θέα στην κοιλάδα του Αώου. Κοντά στη γέφυρα Αώου υπάρχει παλιός νερόμυλος και νεροτριβή. Το κτίσμα και οι εγκαταστάσεις έχουν αναπαλαιωθεί. Επίσης αξίζει να επισκεφθείτε το Περιβαλλοντικό Πάρκο Μπουραζάνι. Εδώ, πολύ κοντά στις όχθες του ποταμού, σε μία έκταση που ξεπερνά τα 1.500 στρέμματα, ζουν και αναπαράγονται ελεύθερα στο δάσος έξι είδη θηλαστικών. Το πάρκο είναι επισκέψιμο και η περιήγησή του τελειώνει στους χώρους του Περίπτερου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και στο ενδιαφέρον Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, όπου παρουσιάζονται είδη της χλωρίδας και πανίδας της ευρύτερης περιοχής.

Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στο ύψος του τελωνειακού φυλακίου, ο Αώος περνά σε αλβανικό έδαφος και συνεχίζει την προαιώνια πορεία του για την Αδριατική θάλασσα.

Πηγή: Καθημερινή/Ταξίδια/ΚΕΙΜΕΝΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΖΕΡΜΑΙΝ ΑΛΕΞΑΚΗ - ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ