Κόνιτσα Ιωαννίνων

Πάπιγκο

Πληροφορίες

Το Πάπιγκο βρίσκεται βορειοανατολικά των Ιωαννίνων - γ. πλ. 039 Ν58, γ. μ. 020 Ε44 - σε απόσταση 59 χλμ.
Η οροσειρά της Τύμφης, που οι κορυφές της φτάνουν έως τα 2.497 μ., δεσπόζει σε όλο το χωριό σχηματίζοντας στα βόρεια τη χαράδρα του Αώου και στα νοτιοδυτικά το επιβλητικό φαράγγι του Βίκου, με τον ποταμό Βοϊδομάτη. Το Μεγάλο Πάπιγκο βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μ. και το Μικρό Πάπιγκο σε υψόμετρο 980 μ. και απέχουν μεταξύ τους περίπου 2 χλμ.
Η έκτασή του είναι 34.131 εκτάρια εκ των οποίων τα 150 είναι γεωργικές εκτάσεις, τα 29.431 βοσκότοποι, τα 800 δάση, τα 300 ύδατα και τα 3300 αστικές εκτάσεις. Η απογραφή του 2001 κατέγραψε 360 κατοίκους.

Η φυσική ομορφιά του Παπίγκου σε συνδυασμό με την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα και την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, προσελκύουν πολλούς επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτεικό, όλες τις εποχές του χρόνου.
Χωρισμένο σε δύο «μαχαλάδες», το Μεγάλο και το Μικρό, είναι ένα από τα 46 χωριά της οικιστικής, πολιτισμικής και ιστορικής ενότητας του Ζαγορίου.

Ιστορία

Το Πάπιγκο περιβάλλεται από σημαντικούς ιστορικούς τόπους, με αξιόλογες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, που σηματοδοτούν την παρουσία του ανθρώπου από την προϊστορική ακόμη εποχή. Στη βραχοσκεπή Κλειδί, στο Βοϊδομάτη, είναι εμφανή τα δείγματα ανθρώπινων δραστηριοτήτων από την Προϊστορική εποχή, όπου έχει ανακαλυφθεί πλήθος οστέινων εργαλείων και λεπίδων πυριτόλιθου.

Στον Ελαφότοπο υπάρχουν κιβωτιόσχημοι τάφοι, του τέλους του 13ου αι. π.Χ. Στη Βίτσα ξεχωρίζει ο προϊστορικός κτηνοτροφικός οικισμός (9ος /8ος αι. π.Χ. έως τα τέλη του 4ου αι. π.Χ.).

Το στρατόπεδο του Πύρρου στο Καστράκι του Αγίου Μηνά και το Καστράκι πάνω από το χωριό Βιτσικό, φανερώνουν πως η περιοχή έχει πλούσια και συνεχόμενη ανθρώπινη παρουσία, που συνεχίστηκε με την παρουσία των Μολοσσών και των Ρωμαίων έως τις αρχές του 6ου αι. όπου εγκαθίστανται σλαβικές φυλές.

Τα πρώτα ιστορικά στοιχεία για το Πάπιγκο παρουσιάζονται στα βιβλία του Π. Αραβαντινού (1856) - όπου γίνεται ευρεία αναφορά στους παλιότερους οικισμούς και στην αυτονομία του Παπίγκου - και του Ιωάννη Λαμπρίδη (1889), που αναφέρεται στις εκκλησίες του Αγίου Βλασίου, με έτος κτίσης το 912, «υπό ετέρου άρχοντος, ου τό μέν όνομα εξήλειψεν ο Πανδαμάτωρ» και στην εκκλησία της Παλιουρής, με έτος κτήσης το 980 «υπό Ιωάννη μεγάλου Δεμεστικού και Άρχοντος». Η παλιότερη γραπτή αναφορά για το Πάπιγκο βρίσκεται σε χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β΄, του έτους 1325, όπου γίνεται αναφορά στα χωριά Πάπιγκο, Ελαφότοπος, Άνω και Κάτω Πεδινά. Κατά τον 14ο αιώνα, το Πάπιγκο αποτελεί ευρεία αυτόνομη περιφέρεια και συμπεριλαμβανόταν μεταξύ των αυτόνομων χωρών της μεσαιωνικής Ηπείρου.

Το Πάπιγκο ως «Χώρα του Παπίγκου», διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στους αγώνες του Δεσπότη των Ιωαννίνων, χάρη στη στρατηγική θέση και στη φυσική οχύρωσή του. Στις δύσκολες εποχές, η Ήπειρος καταστρεφόταν από τις τοπικές διενέξεις των φεουδαρχών, τις επιδρομές των Αλβανών, την κάθοδο των Σέρβων και την πρώτη εξάπλωση των Τούρκων. Η τουρκική κατάκτηση βρήκε το Πάπιγκο με καθεστώς ιδιότυπης στρατιωτικής και διοικητικής ημιαυτονομίας.

Μετά το 1430, οι Τούρκοι προκειμένου να εξασφαλίσουν επικυριαρχία στις ορεινές περιοχές εφαρμόζουν μια πολιτική παραχώρησης προνομίων σε κοινότητες ή ομάδες κοινοτήτων, που συνθηκολόγησαν μαζί τους. Έτσι, μέχρι τον 17ο αι. ολόκληρο το Ζαγόρι αποτελούσε αυτοδιοικούμενη ομοσπονδιακή περιφέρεια με το όνομα «Κοινόν» ή «Βιλαέτι» του Ζαγορίου. Σύμφωνα με τα προνόμια αυτά το Ζαγόρι διέθετε αυτονομία και αυτοδιοίκηση με ανώτερο άρχοντα τον Βεκύλη του Ζαγορίου, είχε δε πλήρη ελευθερία στην εκτέλεση των θρησκευτικών του καθηκόντων.
Τα προνόμια αυτά διατηρήθηκαν μέχρι το 1868 οπότε και καταργήθηκαν.

Μετά το 1868 που καταργούνται τα προνόμια, την περιοχή άρχισαν να λυμαίνονται συμμορίες ληστών, με επιπτώσεις τόσο στην οικονομική ζωή όσο και στο ανθρώπινο δυναμικό αφού αυτή η κατάσταση απομάκρυνε από το Ζαγόρι τις περισσότερες οικογένειες αρχόντων, που ήταν ο κύριος στόχος των ληστών. Η περίοδος αυτή διήρκησε ως το 1913, οπότε τα χωριά του Ζαγορίου και το Πάπιγκο απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό.

Οι άνθρωποι

Οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και το ορεινό άγονο έδαφος υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες που ανέπτυξαν και διατήρησαν έως σήμερα το Ζαγόρι. Σ' αυτό το δύσκολο περιβάλλον δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις που στηρίχτηκαν τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στις ανάγκες του βίου των κατοίκων, που τους υποχρέωναν να προσαρμόζονται στις συνθήκες της κάθε εποχής. Έτσι, άνοιξε ο δρόμος της αποδημίας διασκορπίζοντας το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε όλα τα σημεία του ορίζοντα.

Οι Παπιγκιώτες ακολούθησαν κι αυτοί το δρόμο της ξενιτιάς, όπου πρόκοψαν και στόλισαν το Πάπιγκο με πλούσια σπίτια και δημόσια κτίρια. Μεταναστεύουν κυρίως στη Ρουμανία και ιδιαίτερα στο Τούρνο Σεβερίν, στη Σερβία και την Αμερική. Οι εναπομείναντες στο χωριό κατόρθωσαν να δημιουργήσουν μια δυναμική κοινωνία γεωργών, κτηνοτρόφων, επιχειρηματιών, δασκάλων και επιστημόνων.

Σημαντική ενίσχυση στους ντόπιους Ζαγορίσιους προσέφεραν και οι κτηνοτρόφοι Σαρακατσάνοι, που εγκαταστάθηκαν στο Πάπιγκο στη δεκαετία του '30 και συνεισέφεραν τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτισμικό τομέα. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων του χωριού ασχολείται με τον τουριστικό τομέα και ένα πολύ μικρό μέρος ασχολείται με την κτηνοτροφία.

Ο πληθυσμός των δύο μαχαλάδων από το 1861 που υπάρχουν τα πρώτα στοιχεία ανερχόταν στα 735 άτομα. Επόμενα στοιχεία αναφέρουν 332 κατοίκους το 1927, 280 κατοίκους το 1940, 215 κατοίκους το 1961, 160 κατοίκους το 1971, .... κατοίκους το 1981, 183 κατοίκους το 1991 και 360 κατοίκους και 180 σπίτια το 2001. Το Πάπιγκο είναι από τα λίγα μέρη της πατρίδας μας που από τη δεκαετία του '80 άρχισε να αυξάνει τον πληθυσμό του με αποτέλεσμα να τον διπλασιάσει.