Πληροφορίες
Παραδοσιακός ορεινός οικισμός, χτισμένος στις πλαγιές του Γράμμου κοντά στα αλβανικά σύνορα, οι Χιονιάδες είναι ένα από τα δώδεκα χωριά που αποτελούν τον Δήμο Μαστοροχωρίων της επαρχίας Κόνιτσας. Ακριτικό χωριό σήμερα, βρισκόταν άλλοτε στο κέντρο μιας ευρείας γεωγραφικής περιοχής με κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά: Μαστοροχώρια του Βοΐου, Καστοριά, Φλώρινα, Τζουμέρκα, αλλά και Κολώνια, Κορυτσά, Οπαρη, Ελμπασάν, Ντίμπρα στη σημερινή Αλβανία.Από νωρίς στράφηκαν στη ζωγραφική και στην ξυλογλυπτική οι Χιονιαδίτες. Με επιρροές πρώτα από τη λεγόμενη Ηπειρωτο-Θηβαϊκή σχολή αγιογραφίας και αργότερα από την Ιταλική και την Επτανησιακή ζωγραφική, τη Ρωσική αγιογραφία του Αγίου Ορους και τις χάρτινες λιθογραφίες και χαλκογραφίες, οι Χιονιαδίτες ζωγράφοι εξαπλώθηκαν από τον 18ο και ώς τα μέσα του 20ού αιώνα. Σε ένα διάστημα δύο αιώνων έχουν εντοπιστεί τα ονόματα πάνω από 65 ζωγράφων, αριθμός εντυπωσιακός για ένα χωριό που ποτέ δεν ξεπέρασε τους 350-400 κατοίκους.
Οπως και οι πετράδες των γειτονικών χωριών, οι Χιονιαδίτες εργάζονταν σε μπουλούκια, που άφηναν τον τόπο τους την άνοιξη και επέστρεφαν το φθινόπωρο για να ξεχειμωνιάσουν στα σπίτια τους και να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία αλλά και με τη ζωγραφική φορητών εικόνων. Στα ταξίδια τους έρχονταν σε επαφή με τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα που κυκλοφορούσαν στη Δυτική Ευρώπη και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μπόλιασαν με αυτά την αρχιτεκτονική έκφραση της εποχής κατά τις απαιτήσεις της ανερχόμενης τάξης των Βαλκάνιων εμπόρων.
Αδελφότητες και εκδόσεις
Τον 20ό αιώνα οι Χιονιάδες ακολουθούν τη μοίρα των ακριτικών ορεινών χωριών της Ελλάδας. Η δημογραφική κατάρρευση, αποτυπωμένη στους αριθμούς της Στατιστικής Υπηρεσίας, είναι δραματική: τριακόσιοι κάτοικοι το 1913, επτά κάτοικοι το 1998. Σήμερα απομένουν δύο μόνιμοι κάτοικοι στους Χιονιάδες.
Βέβαια, οι Χιονιαδίτες οργανώθηκαν από νωρίς σε αδελφότητες (1883 στην Αρτα, 1920 στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ, 1926 στα Ιωάννινα), διατηρώντας ζωντανή την παράδοσή τους. Το 1980 ιδρύεται από μία μικρή ομάδα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χιονιαδιτών, ο οποίος εκδίδει με πολύγραφο την εφημερίδα «Χιονιαδίτικοι Αντίλαλοι» στο Αγρίνιο, ένα έντυπο περιορισμένων δυνατοτήτων, το οποίο, ωστόσο, λειτουργεί ως πόλος έλξης για έναν κύκλο εκπατρισμένων Χιονιαδιτών. Προσφέρει άλλωστε και την απαραίτητη εκδοτική εμπειρία που θα οδηγήσει το 1998 στην κυκλοφορία ενός εξαιρετικά καλαίσθητου ετήσιου περιοδικού, του «εκ Χιονιάδων», το οποίο εκδίδεται στην Κόνιτσα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο σε συνεργασία με την Αδελφότητα Χιονιαδιτών «Ο Αγιος Αθανάσιος». Οι «ταγμένοι» συντάκτες του περιοδικού, Βασίλης και Κώστας Σκούρτης, Γιάννης Λιάτσης και Μίλτος Γεραβέλης, αξιοποιούν τα αρχεία παλαιότερων ερευνητών (Κίτσος Μακρής, π. Γεώργιος Παΐσιος), συνεργάζονται με επιστήμονες (Αργύρης Πετρονώτης, Γεώργιος Παναγιώτου) και συλλέκτες και μεταδίδουν το μεράκι και την ενεργητικότητά τους σε έναν ολοένα διευρυνόμενο κύκλο Χιονιαδιτών και φίλων.
Το 2004 κυκλοφορεί το λεύκωμα «Ξυλόγλυπτες και ζωγραφιστές κασέλες» (Εκδοση «εκ Χιονιάδων»). Στη θαυμάσια αυτή μελέτη ο Κώστας Σκούρτης, ζωγράφος ο ίδιος, δίνει πολλά χρήσιμα στοιχεία για τον τόπο και την καλλιτεχνική παράδοση των Χιονιαδιτών ζωγράφων, φωτίζοντας κυρίως μία άλλη πλευρά της καλλιτεχνικής τους δραστηριότητας που αφορά τη θαυμάσια ξυλουργική και ξυλογλυπτική τους παραγωγή.
Μουσείο στο παλιό σχολείο του χωριού
Σήμερα, σε συνεργασία με τον Δήμο Μαστοροχωρίων, παίρνει σάρκα και οστά η δημιουργία του Μουσείου Χιονιαδιτών Ζωγράφων, το οποίο θα στεγαστεί στο παλιό σχολείο του χωριού, ένα πετρόχτιστο κτίριο κλειστό από το 1966. Η ιδέα και η πρωτοβουλία ήταν του συνταξιούχου δασκάλου και δραστήριου μέλους του Συλλόγου, κ. Ευριπίδη Ζωγράφου, ενός από τους δύο εναπομείναντες κατοίκους του χωριού, ο οποίος με εφηβικό ενθουσιασμό μάς ξεναγεί στον Αγιο Αθανάσιο, την κεντρική εκκλησία του χωριού, όπου φυλάσσονται προσωρινά τα περισσότερα από τα μελλοντικά εκθέματα του μουσείου. Παρόντες στην επίσκεψή μας ο δήμαρχος κ. Κοσμάς Σδούκος και ο εκ των πρωτεργατών του Πολιτιστικού Συλλόγου κ. Βασίλης Σκούρτης, εξηγούν ότι με ένα ποσό 100.000 ευρώ από το κοινοτικό πρόγραμμα Interreg ολοκληρώθηκαν η μελέτη και οι βασικές εργασίες αποκατάστασης των λιθοδομών. Παράλληλα εκπονείται μελέτη διαμόρφωσης του εκθεσιακού χώρου από το Τμήμα Μουσειολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό την εποπτεία της καθηγήτριας κ. Ματούλας Σκαλτσά.
Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή
Χάρτες, δορυφορικές, εικόνες, βίντεο.
