Φορτισμένος από τις μνήμες του εμφυλίου πολέμου, ο Γράμμος παρέμεινε ξεχασμένος και απερημωμένος τα τελευταία 50 χρόνια. Αυτό δεν επέτρεψε να αναδειχτούν οι φυσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες του.

Μέχρι πριν από μια δεκαετία, πολύ λίγα ήταν γνωστά για τη φύση του βουνού. Με τις καταγραφές για την πανίδα και το φυσικό περιβάλλον που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, αναγνωρίστηκε η αξία του και συμπεριελήφθη στις σημαντικότερες περιοχές για τη φύση στην Ελλάδα. Σήμερα συμπεριλαμβάνεται:

1. Στις σημαντικότερες Περιοχές για τα Πουλιά στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις καταγραφές της Ορνιθολογικής Εταιρίας και του BIRDLIFE INTERNATIONAL.

2. Στο δίκτυο «Natura 2000» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων / Υγροτόπων που κατέγραψε τις σημαντικότερες περιοχές στην Ελλάδα για την χλωρίδα, την πανίδα και τους σπάνιους τύπους οικοτόπων. Η περιοχή που εντάσσεται στο δίκτυο «Natura 2000», καλύπτει κυρίως τα μεγάλα υψόμετρα και την υποαλπική ζώνη, όπου εντοπίζονται σπάνια και απειλούμενα και ενδημικά είδη χλωρίδας και προστατευόμενων τύπων οικοτόπων.

3. Στις σημαντικότερες περιοχές για την αρκούδα, σύμφωνα με τις καταγραφές που πραγματοποίησε ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ σε όλη την επικράτεια του είδους στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE-ΑΡΚΤΟΣ.

Τα στοιχεία που αξίζουν να προστατευθούν στον Γράμμο, έγιναν γνωστά μετά από την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που εκπόνησε ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ και το Υπ. Γεωργίας, στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE-ΑΡΚΤΟΣ (β� φάση).

{mospagebreak title= Φυσικό Περιβάλλον}

Τα σημαντικότερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος είναι:

• Τα εκτεταμένα φυσικά ώριμα δάση όπου συμπεριλαμβάνονται σημαντικοί τύποι οικοτόπων. Τα μικτά δάση, σε ορισμένες περιοχές είναι εντελώς ανεπηρέαστα, καθώς έμειναν εκτός εκμετάλλευσης για πολλές δεκαετίες μετά τον εμφύλιο πόλεμο, λόγω του φόβου των ναρκών και της απερήμωσης των οικισμών.

• Η εκτεταμένη υποαλπική ζώνη, με ενδημικά και σπάνια είδη χλωρίδας και σημαντικούς τύπους οικοτόπων.

• Οι υποαλπικές λίμνες, όπως οι Αρένες και η λίμνη του Γράμμου στα 2.350 μέτρα (η ψηλότερη λίμνη στην Ελλάδα).

• Ο σχετικά μεγάλος για τα ελληνικά δεδομένα πληθυσμός αρκούδας. Υπολογίζεται ότι στην περιοχή του Γράμμου και στην κοιλάδα Γράμμου - Βοίου ζουν περίπου 15 αρκούδες. Ο Γράμμος αποτελεί για την αρκούδα τη μοναδική ζώνη σύνδεσης της εξάπλωσης του είδους στην Πίνδο και την υπόλοιπη Βαλκανική.

• Οι βραχώδεις διαπλάσεις φιλοξενούν το αγριόγιδο, το ευρωπαϊκό είδος αντιλόπης, που απειλείται σοβαρά. Στο Γράμμο, με 40-50 άτομα υπάρχει το 10% του πληθυσμού του είδους στη χώρα μας.

• Η ποικιλία των ειδών ορνιθοπανίδας. Σημαντικότερα είναι τα αρπακτικά πουλιά όπως ο χρυσαετός, ο πετρίτης, ο ασπροπάρης ή κουκάλογο, τα δασικά είδη όπως οι δρυοκολάπτες από τους οποίους υπάρχουν όλα τα είδη αυτής της ζώνης εξάπλωσης.

• Η παρουσία των τριών ειδών τριτώνων (αμφίβια σαν την σαλαμάνδρα που ζουν μόνιμα στο νερό) και η παρουσία δύο ειδών ερπετών με τη νοτιότερη εξάπλωση στην Ευρώπη. Πρόκειται για την αμμόσαυρα και την αλπική οχιά.

Δίπλα σ΄αυτά θα πρέπει να προστεθεί η μεγάλη αισθητική αξία του τοπίου, το ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον και τα αξιόλογα μνημεία. Έτσι, το βουνό μπορεί να έχει μεγάλη ελκυστικότητα για επισκέπτες με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα (ορειβάτες, φυσιολάτρες, περιηγητές, ενδιαφερόμενους για αθλήματα στα ποτάμια όπως το rafting και το kagiak, ενδιαφερόμενους για την τέχνη και την ιστορία) αλλά και τον απλό επισκέπτη που θέλει να γνωρίσει ένα αντιπροσωπευτικό οικοσύστημα.