Ο επιβλητικός ορεινός όγκος που προβάλλει από τα βόρεια σύνορα της χώρας διατρέχει την ηπειρωτική Ελλάδα ( σε μήκος 250 χλμ και πλάτος 70 χλμ ) και βυθίζεται στον Κορινθιακό κόλπο για να αναδυθεί και πάλι στην Πελοπόννησο και να καταλήξει στην Κρήτη. Αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της Ελλάδας και θεωρείται η νοτιότερη απόληξη των Άλπεων. Οι γεωλογικές ανακατατάξεις που συνέβησαν στο τόπο, ανά τους αιώνες, αποτυπώθηκαν στο πολυσχιδές ανάγλυφό της.
Τα αναρίθμητα ποτάμια της, σμίλεψαν τα πετρώματα και σχημάτισαν τα φαράγγια και τις χαράδρες. Πυκνά δάση με κωνοφόρα και φυλλοβόλα , ευνοημένα από τις κλιματολογικές συνθήκες, εποίκησαν τα εδάφη της και έγιναν ιδανικοί βιότοποι για μια μεγάλη ποικιλία ειδών πανίδας και χλωρίδας.
Τα ορεινά οικοσυστήματα της Β. Πίνδου υποστήριξαν, για αιώνες, με τους φυσικούς πόρους που διαθέτουν την επιβίωση του ανθρώπου και όρισαν παράλληλα και τον τύπο των δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν. Η γεωργο-κτηνοτροφία κατά το μεγαλύτερο μέρος και ο μεταπρατικός τομέας και το εμπόριο, λιγότερο, αποτέλεσαν τις κυριότερες ασχολίες.
Η κατάσταση διατήρησης των ορεινών οικοσυστημάτων της Β. Πίνδου, υπέστη διακυμάνσεις ανάλογες με την ένταση και έκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που ασκήθηκαν. Μέχρι τον προηγούμενο αιώνα οι δραστηριότητες αυτές ήταν ως επί το πλείστον ήπιας και εκτατικής μορφής άρα πιο συμβατές με τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και των στοιχείων που το απαρτίζουν. Μετά το 1950, η αστικοποίηση, οδήγησε στην εγκατάλειψη των ορεινών όγκων, αλλά και η χρήση πιο σύγχρονων μέσων εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, διατάραξαν μια ισορροπία αιώνων.
Στη Β. Πίνδο, το Ζαγόρι, η Κόνιτσα, το Μέτσοβο και το δυτικό τμήμα του νομού Γρεβενών, συνθέτουν μια περιοχή εξέχουσας φυσικής αξίας και βιο-ποικιλότητας με ιδιαίτερα πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά. Η διατήρησή της και η ανάδειξή της προκειμένου να εξασφαλισθεί η συνολική διαχείριση της περιοχής και η ολοκληρωμένη προστασία των ιδιαίτερων φυσικών χαρακτηριστικών της είναι προτεραιότητα.
Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε το Εθνικό Πάρκο στη Β. Πίνδο , ως ενιαία προστατευόμενη περιοχή. Στα όρια του Εθνικού Πάρκου, περιλαμβάνονται οι δύο Εθνικοί Δρυμοί, της Βάλια Κάλντα (1966) και του Βίκου Αώου ( 1973 ), καθώς και η μεταξύ τους περιοχή, και το δυτικό τμήμα του νομού Γρεβενών. Με τη δημιουργία και λειτουργία του Εθνικού Πάρκου και την προοπτική εφαρμογής συγκεκριμένων διαχειριστικών μέτρων, αναμένεται να διασφαλιστεί η οικολογική αξία της περιοχής. Παράλληλα, η ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού θα δώσει δυνατότητες ανάδειξης και ανάπτυξης στη Βόρεια Πίνδο, συμβάλλοντας και στην οικονομική ανόρθωση της περιοχή
Φυσιογνωμία περιοχής
Φαράγγια, χαράδρες απότομες ορθοπλαγιές αλλά και πυκνά δάση, συγκροτούν τη ιδιαίτερη φυσιογνωμία της Β. Πίνδου.
Πριν από χιλιάδες χρόνια, την περιοχή κάλυπτε η αρχαία θάλασσα της Τιθύος (σημερινή Μεσόγειος). Με την υποχώρηση των νερών αποκαλύφτηκαν τα πετρώματα του πυθμένα. Στη συνέχεια, στα πετρώματά αυτά, επέδρασαν τα τεκτονικά και αιολικά φαινόμενα διαμορφώνοντας τη σημερινή μορφολογία της Πίνδου. Ωστόσο, οι μνήμες του θαλάσσιου περιβάλλοντος αποτυπώθηκαν στα προϊστορικά απολιθώματα των θαλάσσιων οργανισμών, που βρίσκονται ακόμη εγκλωβισμένα στα πετρώματα.
Στο βόρειο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου δεσπόζουν οι ορεινοί όγκοι της Τραπεζίτσας (2022μ), της Τύμφης (Γκαμήλα) (2497μ), του Σμόλικα (2.637μ) και του Λύγκου (2.204μ).
Εδώ ανήκει, επίσης, το φαράγγι του Βίκου και η χαράδρα του Αώου, η Βάλια Κάλντα καθώς και οι απόκρημνες ορθοπλαγιές. Μαζί με το Σμόλικα, η Τύμφη λειτουργεί ως καθοριστικός ρυθμιστής του υδάτινου ισοζυγίου, αφού τροφοδοτούν με νερό τα δύο σημαντικότερα ποτάμια της περιοχής τον Αώο και τον Βοϊδομάτη.
Κλίμα: Το κλίμα επηρεάζει καθοριστικά τη μορφολογία και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων (τύποι βλάστησης, είδη πανίδας και χλωρίδας) της Β. Πίνδου.
Μεγάλο ετήσιο ύψος βροχής, (800- 2200 χιλιοστά ) και πυκνό χιόνι, που πέφτει 7-9 μήνες το χρόνο, χαρακτηρίζουν την περιοχή.
Μέση μέγιστη θερμοκρασία θερμότερου μήνα 29,7 ο C και μέση ελάχιστη ψυχρότερου μήνα -9,0ο C.
Νερό: Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής του Εθ. Πάρκου Β. Πίνδου, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον με τα ποτάμια και τους παραπόταμους, που διαρρέουν την ορεινή περιοχή.
Ο Αώος, πηγάζει από το Μαυροβούνι Μετσόβου, διαρρέει την ομώνυμη κοιλάδα, γνωστή ως «Λάκκα Αώου» και πριν φθάσει στη λεκάνη της Κόνιτσας περνάει από τα στενά που σχηματίζουν οι ορεινοί όγκοι της Τραπεζίτσας του Σμόλικα και της Τύμφης. Στον Αώο συμβάλλει ένα πλήθος χειμάρρων και ρεμάτων που τον τροφοδοτούν με άφθονα πηγαία και όμβρια ύδατα.
Ο Βοϊδομάτης (από το σλάβικο «Βόϊντο-ματ» που σημαίνει «καλό νερό») θεωρείται ένα από τα καθαρότερα ορεινά ποτάμια της Ευρώπης. Πηγάζει από το φαράγγι του Βίκου, στους πρόποδες του οικισμού Βίκος (ή Βιτσικό) από υπόγειες πηγές που αναβλύζουν σε αυτό το σημείο και τον τροφοδοτούν συνεχώς. Ο Βοϊδομάτης είναι παραπόταμος τους Αώου, με τον οποίο συναντιέται στον κάμπο της Κόνιτσας και συλλέγει τα νερά του κεντρικού και δυτικού τμήματος της Τύμφης.
Καθεστώς προστασίας
Η περιοχή της Β. Πίνδου ανακηρύχθηκε πρόσφατα (και μετάαπό μακρίχρινες προσπάθειες κυρίως από την πλευρά των ΜΚΟ) Εθνικό Πάρκο με την ονομασία «Εθνικό Πάρκο Β. Πίνδου» (έκτασης περ. 2000 τετ. χλμ) με βάση τον νόμο πλαίσιο για το περιβάλλον 1650/86. Το Διοικητικό όργανο του Πάρκου είναι ο Φορέας Διαχείρισης (με βάση σχετική διάταξη του ν. 2742/99 περί «Προστατευόμενων Περιοχών»). Στόχος της δημιουργίας των Εθνικών Πάρκων και των αντίστοιχων Φορέων Διαχείρισης (27 μέχρι τώρα στη χώρα μας με βάση τον ν. 3044/02) , είναι η διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας μέσω τη ειδικής διαχείρισης αυτών των περιοχών.
Όταν πρόκειται για μεγάλες σε έκταση περιοχές εφαρμόζεται συνήθως ένα σύστημα ζώνωσης που αντιστοιχεί σε μια διαβάθμιση καθεστώτων προστασίας στο εσωτερικό μιας περιοχής. Ο καθορισμός των ζωνών προστασίας γίνεται με γνώμονα τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και τη διατήρηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων που προϋπάρχουν σε κάθε περιοχή.
Στα όρια των Εθνικών Πάρκων επιτρέπονται συνήθως δραστηριότητες κυρίως παραδοσιακές ενώ προωθείται η περιβαλλοντική εκπαίδευση και οι φυσιολατρικές δραστηριότητες.
Για το Εθνικό Πάρκο Β. Πίνδου, οι κατηγορίες ζωνών που προτάθηκαν με βάση τον νόμο πλαίσιο για το περιβάλλον 1650/86, και εγκρίθηκαν πρόσφατα με σχετική Koινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) καθώς και οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες είναι:
Περιοχή προστασίας της φύσης: όπου επιτρέπεται η επιστημονική έρευνα, η ξενάγηση επισκεπτών, η συντήρηση και βελτίωση μονοπατιών ενώ απαγορεύεται αυστηρά κάθε νέα διάνοιξη ή διαπλάτυνση /ασφαλτόστρωση δρόμων.(περιλαμβάνει : φαράγγι Βίκου, Χαράδρα Αώου, αν. ορθοπλαγιές Τύμφης )
Περιοχή διατήρησης οικοτόπων και ειδών πανίδας και χλωρίδας: επιτρέπονται μόνο οι παραδοσιακές δραστηριότητες (μελισσοκομία, κτηνοτροφία, γεωργία, δασοκομία με ειδικές προδιαγραφές, επιστημονική έρευνα κτλ)(περιλαμβάνει : περιφερειακές ζώνες των δύο δρυμών καθώς και η μεταξύ των δύο δρυμών περιοχή, Μιτσικέλι, κοιλάδα Αώου στη Λάιστα)
Περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Πάρκου: παραδοσιακές δραστηριότητες, ανάπτυξη ήπιων μορφών αναψυχής (περιλαμβάνει: περιοχή των Γρεβενών, το δυτικό Ζαγόρι και η περιοχή βορείως της Κόνιτσας)
Ζώνη αειφορικής διαχείρισης: επιτρέπονται όλα τα ανωτέρω καθώς και η δασική εκμετάλλευση βάσει ειδικών προδιαγραφών. Τέλος, στη ζώνη αειφορικής διαχείρισης, συμπεριλαμβάνονται εκτός από τα παραγωγικά δάση και οι οικιστικές ενότητες, όπου προβλέπονται όλες οι σχετικές δραστηριότητες. Η ζώνη αυτή παίζει το ρόλο αφετηρίας και πόλου ενημέρωσης των επισκεπτών.
Διαβάστε αναλυτικά στο: http://www.callisto.gr/pindos.php
