Ιστορία και Πολιτισμός

Ένα βιβλίο «Οδηγός γνωριμίας με τον Δήμο Μαστοροχωρίων». Μια κατάθεση εκτίμησης και σεβασμού για τα ξακουστά χωριά και τους μαστόρους τους που «έχτισαν την Ελλάδα και τον κόσμο».
Με γλαφυρή γραφή, με κομψές περιγραφές, με κατατοπιστικά άρθρα και πλήρη ενημέρωση για τα Μαστοροχώρια και την Επαρχία Κόνιτσας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, για το γεωλογικό περιβάλλον και τον λαϊκό πολιτισμό, για τους γεφυροποιούς μαστοροχωρίτες και τα πέτρινα γεφύρια στη Ζέρμα, στο «Παρασπόρι» Χιονιάδων, στη Μαλνίτσα, της Γκάλινας, της Μεσαργιάς (ή ράχης) και των Μητσαίων στη Μεσαργιά, κατασκευασμένα όλα από τους άριστους μαστόρους της Πέτρας.
Όλα τα χωριά που συγκροτούν τον Δήμο Μαστοροχωρίων με τα τοπικά τους χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες: Η Δροσοπηγή (Κάντσικο), Πλαγιά (Ζέρμα), Θεοτόκος (Φε(υ)τόκο), Κεφαλοχώρι (Λυκόρραχη, Λούψικο), Λαγκάδα (Μπλιζ(δ)-γιανη), Καστανέα (Καστάνιανη), Πληκάτι (Πληκάτες), Γοργοπόταμος (Τούρνοβο), Χιονιάδες (Σιονάδες), Ασημοχώρι (Λι(ε)σκάτσι), Οξυά (Σέλτση), Βούρμπιανη (Βέρμπιανη), Πυρσόγιαννη (Προ(π)σόγιαν).
Υπάρχουν πίνακες με την πληθυσμιακή δυναμικότητα του κάθε χωριού, ενώ ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου των Μαστοροχωρίων, σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ανέρχεται σε 2.072 ψυχές.
Ενημερωτικός οδηγός με ιστορικές αναδρομές από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αξιοπρόσεκτο το επιστημονικό άρθρο από την Κατερίνη Λιάμπη, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου, για την Ήπειρο και ειδικότερα για την ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας και των Μαστοροχωρίων.
Εμπεριστατωμένη ενημέρωση  για την περιοχή κατά τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους από τον Χαρίλαο Γ. Γκούτο, με έγχρωμη άποψη της Μονής Ζέρμας και του ξυλόγλυπτου τέμπλου, με φωτογραφίες οικογενειών από το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα και άλλες από τις ασχολίες των κατοίκων. Τοπογραφική περιγραφή της Επαρχίας Κονίτσης «εν έτει 1913», της Μάρθας Βαλτά, με θαυμάσιες έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες.
Οι φυσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες «της άγνωστης ομορφιάς» του Γράμμου, από τον Δημήτρη Μπούσμπουρα.
Κείμενα με πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τον λαϊκό πολιτισμό των Μαστοροχωρίων: Δρόμοι, περάσματα και μαστόροι, η μετανάστευση στη Ρουμανία, Παραλιακή Τουρκία, Αίγυπτο, Σουδάν, Αιθιοπία, Κογκό, Ταγκανίκα, Γαλλία, Αμερική. Οι μαστοροχωρίτες ξυλουργοί, ταλιαδόροι, ξυλογλύπτες και διακοσμητές, οι Αγιογράφοι των Χιονιάδων, οι νερόμυλοι και οι νεροτριβές.
Ένας πολιτιστικός πλούτος, με ξεχωριστή αξία για ολόκληρη την Ήπειρο. Μακάρι να βρεθούν ερευνητές και μελετητές να αξιοποιήσουν όλον αυτόν τον λαϊκό πλούτο.
Θαυμάσια πέτρινα γεφύρια που αντέχουν στο χρόνο από τους μαστοροχωρίτες πετράδες. «Τα πετρινα γεφύρια ―έργα του ανθρώπινου μόχθου και της ανθρώπινης θυσίας― στεκονται ασάλευτα στα βάθρα τους, διαιωνίζοντας την άφθαστη τεχνική τελειότητα των εμπειρικών μαστόρων». Η διήγηση του μάστορα Δήμου Φλίνδρη για τη μαστορική τέχνη και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν αποτυπώνει όλη την κλίμακα των δυσχερειών και των προσπαθειών τους: «Όλη τους η τέχνη ήταν μια λέξη: αργά. Όσο πιο αργά δούλευαν, τόσο πιο καλοί μαστόροι ήταν. Τραγουδούσαν και σφύριζαν στο πελέκημα για να ξεχνιούνται και να μη βιάζονται. Γλεντούσαν την αργάδα τους. Θυμάμαι τον πατέρα μ’ πούλεγε: «μια ζουρλοτσουκανιά, μια μέρα δουλειά», μια άσχημη καλεμιά ήθελε παραπάνω ώρες δουλειά».
Ο οδηγός περιλαμβάνει επίσης την εκπαίδευση στα Μαστοροχώρια από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα με σημαντικές φωτογραφίες σχολείων, μαθητών και δασκάλων
Στο Μουσείο των Ηπειρωτών μαστόρων στην Πυρσόγιαννη και το Μουσείο των Χιονιαδιτών ζωγράφων, μπορεί ο επισκέπτης να παρακολουθήσει την εξέλιξη της μαστορικής τέχνης και της αγιογραφίας.
Η προσφορά των Συλλόγων και των Αδελφοτήτων, η ιστορία και ο πολιτισμός των Μαστοροχωρίων από την απελευθέρωση (1913) μέχρι τις μέρες μας απεικονίζονται με ιδιαίτερη προσοχή και παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Ο πλούσιος αριθμός των φωτογραφιών (έγχρωμες και ασπρόμαυρες) που πλαισιώνουν τα κείμενα αποτυπώνουν με ενάργεια και παραστατικότητα την ιστορική πορεία των Μαστοροχωρίων στο χρόνο και στον τόπο, παρακολουθώντας με πειστικότητα την πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική ανέλιξη των κατοίκων. Το φωτογραφικό υλικό με ευρήματα από την αρχαιότητα, από τη βυζαντινή και τουρκοκρατούμενη περίοδο και από την μεταπελευθερωτική εποχή, προσδίδουν ξεχωριστό ενδιαφέρον στα κείμενα και κατά κάποιον τρόπο τα ερμηνεύουν.
Οι φωτογραφίες είναι κατανεμημένες σε θεματογραφίες: Εκκλησίες, αγιογραφημένες τοιχογραφίες, φωτογραφίες από μαστορικά μπουλούκια, από γιορταστικές εκδηλώσεις και πανηγύρια, από γεωργοκτηνοτροφικές ασχολίες των κατοίκων, εξαίσια τοπία του Γράμμου, του Αώου, του Σαραντάπορου.
Θαυμάσια παλιά αρχοντικά σπίτια, αληθινό στολίδι παραδοσιακής συγκρότησης. Παραδοσιακοί οικισμοί, που τους σεβάστηκε ο χρόνος, μνημεία της λαϊκής τέχνης, με τις απότομες εδαφικές κλίσεις και τους ψηλούς τοίχους, έχουν τη θέση και την αξία τους.
Οι κατατοπιστικοί χάρτες και οι άλλες χρήσιμες πληροφορίες για όλα τα Μαστοροχώρια εξυπηρετούν το λόγο, για τον οποίο εκδόθηκε ο οδηγός.
Οι κάτοικοι των χωριών του Δήμου Μαστοροχωρίων, ταξιδεμένοι και μόνιμοι, δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προβολή και αξιοποίηση των πολιτιστικών καταλοίπων του τόπου τους. Τους ευχόμαστε να συνεχίσουν με τον ίδιο ζήλο και αυταπάρνηση τις προσπάθειές τους. Ο κόπος και ο μόχθος τους, πιστεύω, ότι θα αναγνωριστεί από την επίσημη Πολιτεία για πιο πέρα ανάδειξη και αξιοποίηση του πολιτιστικού τους πλούτου.